بی‌اختیاری ادرار، یک مشکل شایع در افراد بالغ است که می‌تواند زندگی روزمره آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. این مسئله، می‌‌تواند به علت‌های مختلف از جمله: عوامل فیزیکی، عصبی، عضلانی و روانی ایجاد شود. در این مقاله، به بررسی درمان بی‌اختیاری ادرار در بانوان و آقایان به صورت قطعی، می‌پردازیم. 

بی‌اختیاری ادرار چیست؟ 

ناتوانی کنترل ادرار، وضعیتی است که در آن فرد از قدرت کنترل کردن فرآیند ادرار به طور کامل یا جزئی عاری است. در این وضعیت، فرد قادر به کنترل زمان و مکان تخلیه ادرار نیست و ممکن است ادرار به طور ناگهانی و بی‌اختیاری از مثانه خارج شود. در مورد رفلاکس ادراری نیز بخوانید!

درمان بی‌اختیاری ادرار در بانوان و آقایان

انتخاب روش درمان بی‌اختیاری ادرار در بانوان و آقایان، بستگی به علت و شدت‌عدم کنترل بر ادرار، وضعیت فرد و تمایلات او دارد. در زیر، برخی از روش‌های درمانی را بررسی می‌کنیم: 

• تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی
• تمرینات عضلانی
• فیزیوتراپی
• داروها
• جراحی

درمان با تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی

در برخی موارد، تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی ممکن است بهبود قابل توجهی در کنترل ادرار داشته باشد. این شامل مصرف مقدار مناسب آب، کاهش مصرف مواد محرک مثل کافئین و الکل، رعایت زمانبندی تخلیه مثانه و تغییر الگوی مدفوع است. 

تمرینات عضلانی برای درمان بی‌اختیاری ادرار در بانوان و آقایان

استحکام بخشی عضلات مثانه و عضلات تناسلی می‌تواند بهبود در کنترل ادرار برای برخی افراد به همراه داشته باشد. ورزش کِگِل که عمدتاً برای تقویت عضلات کف لگن و مثانه طراحی شده‌اند، معمولاً توصیه می‌شوند. 

بیشتر بخوانید : تمرینات کگل برای درمان بی‌اختیاری ادرار

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی شامل استفاده از تکنیک‌های فیزیکی مانند الکتروتراپی، بیوفیدبک و تمرینات تحریکی برای تقویت و بهبود عملکرد عضلات مثانه و تناسلی است. 

داروهای درمان بی‌اختیاری ادرار در بانوان و آقایان

در برخی موارد، پزشک ممکن است داروها را برای کنترل بی‌اختیاری ادرار تجویز کند. انواع داروها شامل آنتی کولینرژیک‌ها (که عملکرد مثانه را افزایش می‌دهند)، داروهای ضد اضطراب (برای کنترل ادرار ناخواسته) و دیگر داروها می‌شوند. در ادامه انواع داروها برای درمان این اختلال را بررسی می‌کنیم: 

• داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب: در برخی موارد، مشکلات روانی می‌توانند عامل بی‌اختیاری ادرار باشند. در این صورت، پزشک، داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب تجویز می‌کند تا به کنترل عوارض روانی کمک کند. 
• داروهای ضد اختلال روانی: در بعضی موارد، مشکلات عصبی یا عضلانی عامل بی‌اختیاری ادرار هستند. در این صورت، پزشک، داروهای ضد اختلال روانی تجویز می‌کند. 
• داروهای مرتبط با تنظیم مثانه: برخی داروها می‌توانند به تنظیم فعالیت مثانه کمک کنند و علائم بی‌اختیاری ادرار را کاهش دهند. 

در ادامه برخی ازداروهای تنظیم مثانه را به اختصار توضیح می‌دهیم: 

• داروهای آنتی‌کولینرژیک: این دسته از داروها بر روی عضلات دیواره مثانه تأثیر می‌گذارند و باعث افزایش ظرفیت مثانه و کاهش تعداد ادرارهای ناخواسته می‌شوند. برخی از داروهای آنتی‌کولینرژیک شامل اوکسیبوتینین (Oxybutynin)، تروپیوم (Tolterodine) و داریفناسین (Darifenacin) هستند.
  • داروهای آلفا-بلوکرها: این دسته از داروها بر روی عضلات دیواره مثانه و کولیکترال (کولیکترال عضلات مثانه را کنترل می‌کند) تأثیر می‌گذارند و باعث ارتخاء عضلات مثانه می‌شوند. تامسولوسین (Tamsulosin) یک نمونه از داروهای آلفا-بلوکرها است که معمولاً برای درمان بی‌اختیاری ادرار در مردان با بزرگ شدن غیرطبیعی پروستات استفاده می‌شود. 
  • داروهای آنتی‌دپرسانت‌ها: برخی از داروهای آنتی‌دپرسانت‌ها می‌توانند نقشی در کنترل بی‌اختیاری ادرار داشته باشند. مثالی از این دسته داروها شامل امی‌تریپتیلین (Amitriptyline) و ایمیپرامین (Imipramine) است. 
  • داروهای آنتی‌اکسایتوتوکسیک: این دسته از داروها می‌توانند به کنترل عملکرد مثانه کمک کنند و از طریق کاهش فعالیت عصبی و عضلانی مثانه اثر می‌گذارند. داروی بتانکول (Botulinum toxin) از جمله داروهای آنتی‌اکسایتوتوکسیک است که به صورت تزریقی در دیواره مثانه استفاده می‌شود. 

روش‌های جراحی

در برخی موارد شدید و مقاوم به درمان، روش‌های جراحی ممکن است لازم باشد. این شامل روش‌هایی مانند نصب دیسک تنظیمی مثانه (InterStim)، جراحی رفع نزول مثانه (Colposuspension)، جراحی پیشروندهای مثانه و پروستات (TURP)، پیوند مثانه و سایر روش‌های جراحی می‌شود. 

انواع اختلالات بی‌اختیاری ادرار در بانوان و آقایان

اختلالات بی‌اختیاری ادرار ممکن است در دو شکل عمده رخ دهند: 

• بی‌اختیاری ادرار تنشی (Stress incontinence) 
• بی‌اختیاری ادرار فوری (Urge incontinence) 

بی‌اختیاری ادرار تنشی (Stress incontinence) 

در این حالت، فشارهایی مانند: سرماخوردگی، سر و صدا، عطسه، خنده و فشار بر مثانه باعث ناتوانی در کنترل ادرار می‌شود. اصلی‌ترین علت بی‌اختیاری ادرار تنشی در خانم‌ها ضعف عضلات کف لگن و عدم توانایی آن‌ها در پشتیبانی مجرای ادراری است؛ در آقایان، عللی مانند: سن، بیماری پروستات و ضعف عضلات پرینه می‌تواند عامل این نوع بی‌اختیاری ادرار باشد. 

بی‌اختیاری ادرار فوری (Urge incontinence) 

در این صورت، فرد تشنج مثانه و حس اضطراب و فوران ادرار را تجربه می‌کند. ادرار در این حالت به طور ناگهانی و بی‌اختیاری خارج می‌شود و فرد قادر به کنترل آن نیست. علت اصلی بی‌اختیاری ادرار فوری معمولاً مشکلات عصبی است که تاثیر بسیاری بر عملکرد مثانه دارند. 

بررسی علل بی‌اختیاری ادرار

بی‌اختیاری ادرار می‌تواند در خانم‌ها و آقایان به علت متفاوتی رخ دهد. این علت‌ها شامل: 

• عوامل عصبی: آسیب به اعصاب مرکزی یا محیطی، مشکلات عصبی مانند پارکینسون، سکته مغزی و غیره. 
• عوامل عضلانی: مانند ضعف عضلات مجرای ادراری، تشنج عضلانی، بیماری‌های مرتبط با عضلات و غیره. 
• عوامل روانی: استرس، اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات روانی می‌توانند بر کنترل ادرار تاثیر بگذارند.
• عوامل فیزیکی: ضعف عضلات پرینه، ضعف عضلات مجرای ادراری، وضعیت بیماری‌های مثانه و سیستم ادراری، وجود تنگی در مجرای ادراری و… .

در زیر، برخی از علل شایع بی‌اختیاری ادرار در هر دو جنسیت را به صورت جداگانه بررسی می‌کنیم: 

علل بی‌اختیاری ادرار در بانوان

بی‌اختیاری ادرار در بانوان یه دلایل زیر رخ می‌دهد:

• ضعف عضلات کف لگن: ضعف عضلات کف لگن، منجر به ناتوانی در کنترل عملکرد مثانه می‌شود و بی‌اختیاری ادرار تنشی را در خانم‌ها ایجاد می‌کند. 
• تغییرات هورمونی: تغییرات در سطح هورمون‌ها، به ویژه در دوران بارداری و یائسگی، یکی از عواملی است که باعث بی‌اختیاری ادرار را در خانم‌ها می‌شود. 
• عوامل تحریک‌کننده مثانه: مصرف مواد محرک مانند: قهوه، تنباکو، الکل، مصرف برخی داروها و همچنین تحریک‌های دیگر (مانند: عفونت‌های مجاری ادراری و التهابات مثانه) باعث بی‌اختیاری ادرار در خانم‌ها می‌شوند. 

علل بی‌اختیاری ادرار در آقایان

علت‌های بی‌اختیاری ادرار در آقایان به شرح زیر می‌باشد:

• بیماری پروستات: بیماری‌های پروستات مانند: التهاب پروستات (پروستاتیت) و بزرگ شدن غیرطبیعی پروستات (بیماری تنبلی پروستات) از علت‌های بی‌اختیاری ادرار در آقایان می‌باشند. 
• ضعف عضلات پرینه: ضعف عضلات پرینه (عضلاتی که مجرای ادراری را کنترل می‌کنند)، باعث بی‌اختیاری ادرار در آقایان می‌شود. 
• عوامل تحریک‌کننده مثانه: عواملی مانند: مصرف مواد محرک، مصرف برخی داروها، عفونت‌های مجاری ادراری و التهابات مثانه از دیگر عوامل بی‌اختیاری ادرار در آقایان می‌باشند. 
• مشکلات عصبی: مشکلات عصبی مانند: اختلالات مغز و اعصاب، آسیب به اعصاب مجاری ادراری و ستون فقرات نیز باعث بی‌اختیاری ادرار در آقایان می‌شوند. 

سخن پایانی

درمان بی‌اختیاری ادرار در بانوان و آقایان می‌تواند در زندگی روزمره آن‌ها تأثیرات قابل توجهی داشته باشد. با بررسی علل و راهکارهای درمانی مختلف، افراد مبتلا به این مشکل می‌توانند بهبود قابل توجهی در کنترل ادرار خود را تجربه کنند. همچنین، برای درمان موثرتر، توصیه می‌شود که همیشه با یک پزشک متخصص در این زمینه مشورت کنید و برنامه درمانی مناسب را برای خود تعیین کنید. 

سوالات متداول