آیا تابه‌حال در مورد کیست کلیه شنیده‌اید؟ این کیسه‌های پر از مایع که در کلیه‌ها تشکیل می‌شوند، امکان دارد بدون هیچ علامت خاصی وجود داشته باشند و یا باعث درد، خون در ادرار و سایر مشکلات شوند. اما نگران نباشید! با افزایش آگاهی در مورد کیست کلیه می‌توانید به موقع به پزشک مراجعه کرده و از بروز عوارض جدی پیشگیری کنید. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، تشخیص و درمان کیست کلیه می‌پردازیم تا شما بتوانید اطلاعات کاملی در این زمینه کسب کنید. با ما همراه باشید تا به سوالات خود درباره کیست کلیه پاسخ دهید.

کیست کلیه چیست؟

کلیه‌ها اندام‌هایی لوبیایی شکل هستند که در پشت و در دو طرف بدن قرار دارند و نقش بسیار مهمی در تنظیم میزان آب و مواد معدنی و از طرف دیگر دفع مواد زائد به کمک فیلتراسیون خون و تولید ادرار دارند. درون کلیه‌ها واحدهای کوچکی به نام نفرون وجود دارد، هر نفرون از یک بخش فیلتر کننده به نام کپسول بومن و لوله‌های درهم‌پیچیده به نام توبول‌ها تشکیل شده است. هنگامی که خون به داخل کلیه‌ها جریان می‌یابد، نفرون‌ها آب اضافی و مواد زائد را از خون فیلتر کرده تا به‌صورت ادرار از بدن خارج شود.

کیست‌های کلیه که به‌صورت کیسه‌های گرد و کوچک هستند، دیواره نازکی دارند و با مایع پر شده‌اند. کیست‌ها معمولاً به دلیل افزایش سن یا به دلیل سایر بیماری‌ها در سطح کلیه یا در دیواره نفرون‌ها ایجاد می‌شوند. اندازه این کیست‌ها می‌تواند از یک نخود تا یک گریپ‌فروت متغیر باشد. اندازه کیست‌ها می‌تواند  ثابت باشد، اما در بعضی مواقع با گذشت زمان کیست‌ها بزرگ‌تر شده و به رشد خود ادامه می‌دهند.

انواع کیست کلیه

کیست‌های کلیه، کیسه‌های پر از مایع هستند که در بافت کلیه ایجاد می‌شوند. این کیست‌ها می‌توانند به دلایل مختلفی مانند تغییرات مرتبط با افزایش سن، بیماری‌های ژنتیکی یا عوامل ناشناخته دیگر ایجاد شوند. نوع کیست، اندازه آن و محل قرارگیری آن در کلیه، تعیین‌کننده علائم و عوارض ناشی از آن است. به طور کلی، کیست‌های کلیه به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: کیست‌های ساده و کیست‌های پیچیده. همچنین، کیست‌های مرتبط با بیماری‌های خاص مانند پلی‌کیستیک کلیه نیز وجود دارند. در ادامه، هر یک از این انواع کیست را به طور مفصل بررسی خواهیم کرد.

کیست‌های ساده کلیه

کیست‌های ساده کلیه، کیسه‌های پر از مایع شفافی هستند که در بافت کلیه ایجاد می‌شوند. این کیست‌ها معمولاً خوش‌خیم بوده و به ندرت باعث ایجاد عوارض می‌شوند. اغلب افراد مبتلا به کیست ساده کلیه هیچ علائمی ندارند و این کیست‌ها در طی انجام سونوگرافی یا سایر آزمایشات تصویربرداری به طور اتفاقی تشخیص داده می‌شوند. رشد این کیست‌ها آهسته بوده و معمولاً به بافت‌های اطراف فشار وارد نمی‌کنند.

کیست‌های کلیه در بیماری پلی‌کیستیک کلیه

بیماری پلی‌کیستیک کلیه یک بیماری ژنتیکی است که در آن تعداد زیادی کیست در کلیه‌ها و سایر اندام‌ها مانند کبد، پانکراس و مغز ایجاد می‌شود. این کیست‌ها با گذشت زمان بزرگ‌تر شده و عملکرد کلیه‌ها را مختل می‌کنند. کیست‌های ناشی از بیماری پلی‌کیستیک کلیه معمولاً از کیست‌های ساده بزرگ‌تر بوده و دیواره ضخیم‌تری دارند. این کیست‌ها می‌توانند باعث درد پهلو، خون در ادرار، عفونت‌های ادراری مکرر، فشار خون بالا و نارسایی کلیه شوند.

کیست‌های پیچیده کلیه

کیست‌های پیچیده کلیه، کیست‌هایی هستند که ویژگی‌های بین کیست‌های ساده و کیست‌های ناشی از بیماری پلی‌کیستیک کلیه را دارند. این کیست‌ها دیواره ضخیم‌تر، محتویات پیچیده‌تر و احتمال بدخیمی بیشتری نسبت به کیست‌های ساده دارند. به همین دلیل، کیست‌های پیچیده نیاز به معاینه و بررسی دقیق‌تر توسط پزشک دارند.

چه کسانی دچار کیست‌های ساده کلیه می‌شوند؟

بروز کیست‌های ساده کلیه با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد، به‌طوری که حدود 50% از افرادی که بیش از 50 سال سن دارند حداقل دارای یک کیست کلیه هستند. باید گفت که در اغلب موارد فقط در یکی از کلیه‌ها کیست ایجاد می‌شود، اما با بالاتر رفتن سن هم تعداد کیست‌ها و هم احتمال ایجاد کیست در کلیه دیگر افزایش می‌یابد.

آیا کیست ساده کلیه خطرناک است؟

تقریباً می‌توان گفت کیست‌های ساده بدون ضرر هستند و احتمال اینکه این کیست‌ها به یک مشکل جدی تبدیل شوند بسیار کم است. البته باید گفت که در این بین کیست‌هایی که دیواره ضخیم‌ و نامنظمی دارند کمی مشکل‌سازتر هستند و پزشکان باید پایش و مراقبت از این نوع کیست‌ها را جدی بگیرند.

چه عواملی باعث ایجاد کیست ساده کلیه می‌شوند؟

اینکه بگوییم دقیقاً چه عواملی سبب ایجاد کیست‌های ساده کلیه می‌شوند هنوز مشخص نیست. اما برخی از شرایط را در ایجاد کیست موثر دانسته‌اند. برای مثال همان‌طور که گفتیم هر کلیه از یک میلیون نفرون تشکیل شده است و هر نفرون متشکل از یک بخش فیلتر کننده به نام کپسول بومن و لوله‌های درهم‌پیچیده به نام توبول است. هنگامی که یکی از این توبول‌ها دچار انسداد، تورم  شود و با مایع پر شود در این زمان کیست شروع به رشد می‌کند. از دیگر احتمالاتی که پژوهشگران برای ایجاد کیست مطرح می‌کنند این هست که کیسه‌هایی به نام دیورتیکول در نواحی‌ای از توبول‌ها که ضعیف‌تر هست ایجاد می‌شود و با مایع پر می‌شود در این هنگام کیست‌ها می‌توانند شروع به رشد کنند.

علائم کیست کلیه چیست؟

همان‌طور که در ابتدا اشاره کردیم، کیست‌های ساده علائم و نشانه بالینی ایجاد نمی‌کنند و اکثر افراد مبتلا از وجود این کیست کلیه اطلاعی ندارند. فقط در صورتی که کیست دچار پارگی، خونریزی، عفونت و یا بزرگ شدن شود، علائم ظاهر می‌شود. در این هنگام علائم کیست کلیه شامل موارد زیر می‌شود:

• احساس درد در پهلوها، بین دنده‌ها، لگن و همچنین احساس درد در معده یا پشت
• تب
• تکرر ادرار
• وجود خون در ادرار یا ادرار تیره

همچنین باید به نکته اشاره کنیم که موقعیت کیست در کلیه می‌تواند بر نحوه کارکرد کلیه تأثیر بگذارد. همچنین اگر موقعیت کیست در کلیه به نحوی باشد که از فیلتراسیون مواد زائد از خون ممانعت کند سبب افزایش فشارخون می‌شود.

کیست ساده کلیه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

کیست‌های ساده کلیه اغلب به طور اتفاقی و در طول انجام آزمایش‌های تصویربرداری برای بیماری‌های دیگر کشف می‌شوند. برای تشخیص قطعی این کیست‌ها، پزشکان از چندین روش تصویربرداری استفاده می‌کنند که هر کدام مزایا و کاربردهای خاص خود را دارند.

• سونوگرافی: سونوگرافی کلیه یکی از اولین و رایج‌ترین روش‌ها برای تشخیص کیست‌های کلیه است. در این روش، با استفاده از امواج صوتی، تصاویر دقیقی از ساختار داخلی کلیه‌ها ایجاد می‌شود. سونوگرافی به دلیل عدم تهاجمی بودن، هزینه مناسب و در دسترس بودن، اولین انتخاب برای بسیاری از پزشکان است. سونوگرافی به خوبی می‌تواند کیست‌های ساده را از توده‌های جامد متمایز کند و اطلاعاتی در مورد اندازه، شکل و محل قرارگیری کیست‌ها ارائه دهد.
• سی‌تی‌اسکن (CT Scan):پزشکان با استفاده از سی‌تی‌اسکن تصاویری دقیقی و کلیه‌ها دریافت می‌کنند. در برخی موارد، از ماده حاجب تزریقی برای بهتر مشخص شدن جزئیات استفاده می‌شود. سی‌تی‌اسکن به پزشک اجازه می‌دهد تا کیست‌های کوچک‌تر و پیچیده‌تر را تشخیص دهد و همچنین می‌تواند اطلاعاتی در مورد عروق خونی اطراف کیست ارائه کند.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI):از این روش برای تشخیص کیست‌های پیچیده و ارزیابی بافت‌های نرم اطراف کلیه‌ها استفاده می‌شود. یکی از مزایای مهم MRI این است که از اشعه ایکس استفاده نمی‌کند و برای بیمارانی که به مواد حاجب حساسیت دارند، مناسب است.
• آزمایش خون: اگرچه آزمایش خون به طور مستقیم کیست کلیه را تشخیص نمی‌دهد، اما می‌توانند به پزشک در ارزیابی عملکرد کلیه‌ها و رد کردن سایر علل علائم کمک کنند.

درمان کیست کلیه

از آنجایی که در بیشتر موارد کیست‌های ساده کلیه اختلالی در روند طبیعی کلیه‌ها ایجاد نمی‌کنند، نیاز به درمان ندارند. اما اگر این کیست‌ها اندام‌های اطراف خودشان را تحت فشار قرار دهند یا در عملکرد کلیه اختلالی به وجود بیاورند نیاز است تا این کیست‌ها برداشته شوند. در این هنگام برای چنین کیست‌هایی دو روش درمانی وجود دارد که در ادامه بررسی خواهیم کرد.

آسپیراسیون و اسکلروتراپی

در طول اسکلروتراپی، پزشک از سونوگرافی برای هدایت سوزن به کیست استفاده می‌کند. کیسه مایعات با سوزن سوراخ شده و تخلیه می‌شود. در مرحله بعد، پزشک برای محكم كردن بافت اطراف، محلول نمكی را به آن ناحیه تزریق می‌کند تا از ایجاد كیست دیگر جلوگیری شود. این روش با استفاده از بی حسی موضعی و به صورت سرپایی انجام می‌شود.

جراحی

یک کیست بزرگ یا علامت دار که عملکرد کلیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد برای تخلیه و برداشتن به جراحی نیاز دارد. این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌گیرد. جراحان اغلب کیست‌ها را از طریق چند برش کوچک به روش لاپاروسکوپی از بین می‌برند. آنها عمل جراحی را با استفاده از دوربین و ابزارهای کوچک انجام می‌دهند. ابتدا جراح کیست را تخلیه می‌کند و سپس دیواره‌های کیست را برش داده و می‌سوزانند.

آیا می‌توان از ابتلا به کیست کلیه پیشگیری کرد؟

همان‌طور که اشاره شد با افزایش سن احتمال بروز کیست‌‌های کلیه افزایش می‌یابد، بنابراین کیست‌های کلیه قابل‌پیشگیری نیستند؛ اما رعایت نکات زیر می‌تواند در بهبود عملکرد کلیه‌ها و در پیشگیری از بروز کیست‌ها موثر باشند:

• نوشیدن آب فراوان
• خودداری از مصرف بیش از حد سدیم
• کنترل فشار خون
• کنترل قند خون
• انجام ورزش منظم

توصیه‌های غذایی برای افرادی که به کیست کلیه مبتلا هستند

دقت در خوردن و نوشیدن جهت کمک به کنترل فشار خون و مراقبت از سلامت کلیه‌ها ضروری است. افرادی که به بیماری‌های کلیوی از جمله بیماری پلی‌کیستیک مبتلا هستند باید با مشورت یک متخصص تغذیه از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنند. نوشیدن مقدار مناسب مایعات در طول روز و جلوگیری از دهیراته شدن بدن به کند شدن پیشرفت بیماری کلیه پلی‌کیستیک و نارسایی کلیه کمک می‌کند.

کلام پایانی

کیست‌های کلیه، به ویژه نوع ساده آن‌ها، اغلب بطور اتفاقی تشخیص داده می‌شوند و نیازی به نگرانی ندارند. با این حال، اهمیت پیگیری منظم و مراجعه به پزشک برای بررسی رشد و تغییرات احتمالی کیست‌ها بسیار اهمیت دارد. سبک زندگی سالم، شامل تغذیه مناسب، ورزش منظم و کنترل فشار خون، می‌تواند به حفظ سلامت کلیه‌ها و کاهش خطر بروز عوارض مرتبط با کیست کمک کند. به یاد داشته باشید که تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، کلید اصلی مدیریت موثر کیست کلیه است. بنابراین، در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرعادی، بدون تأخیر به پزشک مراجعه کنید.