عفونت مجاری ادراری یا UTI زمانی ایجاد می‌شود که باکتری‌ها به ادرار شما نفوذ کرده و به مثانه شما منتقل شوند. طبق آمار از هر ۱۰۰ کودک دختر ۸ نفر و از هر ۱۰۰ کودک پسر ۲ نفر احتمال ابتلا به عفونت مجاری ادراری کوکان را دارند. کودکان با سنین کمتر بیشتر در معرض خطر آسیب‌های کلیوی قرار دارند که این آسیب‌های کلیوی می‌توانند ناشی از عفونت مجاری ادراری باشند.

عفونت مجاری ادراری در کودکان چیست؟

مجاری ادراری به بخشی از بدن گفته می‌شود که وظیفه تولید، ذخیره و دفع ادرار را برعهده دارند. ادرار در کلیه‌ها ساخته شده و توسط مجاری ادراری به مثانه منتقل می‌شود. کلیه‌های افراد بالغ به صورت روزانه بین ۱ و نیم تا ۲ لیتر ادرار تولید می‌کنند. این مقدار در کودکان بسته به سن کمتر است. مثانه کودکان بین ۲۰ تا ۴۰ میلی لیتر (برای هر سال سن)، ادرار را می‌توانند ذخیره کنند. برای مثال مثانه کودک ۴ ساله می‌تواند بین ۱۸۰ تا ۲۴۰ میلی لیتر ادرار را ذخیره کند. ادرار به طور معمول باکتری ندارد و راه یک طرفه جریان ادرار از ایجاد عفونت جلوگیری می‌کند. با این حال راه‌هایی برای ورود باکتری به ادرار وجود دارد.

مثانه تا زمانی ادرار را ذخیره می‌کند که نیاز به تخلیه نداشته باشد. تخلیه ادرار توسط لوله‌ای که مثانه را به خروجی ادرار وصل می‌کند انجام می‌شود. مجاری ادراری در آقایان به انتهای آلت تناسلی و در بانوان به انتهای واژن ختم می‌شود. همچنین کلیه‌ها سطح اسیدی بودن خون و مواد شیمیایی بدن مانند سدیم، پتاسیم، کلسیم، فسفر را متعادل می‌کنند. همچنین برخی از هورمون‌ها نیز توسط کلیه تولید می‌شوند. این هورمون‌ها سطح فشار خون، تقویت تولید گلبول‌های قرمز و تقویت استخوان را کنترل می‌کنند.

همچنین درمورد انواع بیماری کلیوی در کودکان، بخوانید!

دلایل دچار شدن به عفونت مجاری ادراری در کودکان

در حالت عادی ادرار هیچ نوع باکتری نباید داشته باشد. اما وجود باکتری روی پوست قسمت آلت تناسلی، مقعد و مدفوع عادی است. همچنین باکتری‌ها امکان انتقال به مثانه را دارند. زمانی که باکتری‌ها به مثانه می‌رسند تکثیر شده و می‌توانند باعث عفونت شوند. به طور کلی دو نوع عفونت مجاری ادراری وجود دارد: عفونت مثانه و عفونت کلیه. زمانی که عفونت در مثانه وجود دارد می‌تواند باعث متورم شدن و درد در مثانه شود که به این بیماری سیستیت نیز گفته می‌شود.

اگر باکتری‌ها از مثانه رد شوند می‌توانند کلیه‌ها را نیز عفونی کنند. به عفونت کلیه پیلونفریت نیز گفته می‌شود. عفونت‌های کلیوی از عفونت مثانه خطرناک‌تر هستند و می‌توانند به کلیه‌ها آسیب بزنند. اکثر کودکان مبتلا به عفونت مجاری ادراری در کلیه‌ها و مثانه نشانه‌ای از عفونت ندارد، اما موارد خاصی وجود دارند که می‌توانند به تشخیص و درمان عفونت مجاری ادراری کمک کنند، در ادامه مقاله به توضیح این موارد خواهیم پرداخت.

رفلاکس وزیکوورترال

به طور عادی ادرار از کلیه توسط مجاری ادراری به مثانه منتقل می‌شود. این جریان یک طرفه معمولاً توسط دریچه فلپ که مثانه را به حالب وصل می‌کنند ایجاد می‌شود. بیماری رفلاکس ویزوکوورترال باعث برگشت جریان ادرار از مثانه به حالب و سپس به کلیه می‌شود. در این حالت ادرار می‌تواند حامل باکتری شود که باعث عفونت‌های شدید کلیوی نیز می‌شود.

انسداد ادرار

جریان ادرار می‌تواند در مناطق مختلفی از مجاری ادراری مسدود شود. انسداد ادرار معمولاً توسط نواحی باریک غیر طبیعی در مجاری ادراری ایجاد می‌شود که از جریان طبیعی ادرار جلوگیری می‌کند.

علائم عفونت مجاری ادراری در کودکان

در برخی موارد در صورت ابتلای بیمار به عفونت مجاری ادراری، خطوط انتقال ادرار مانند مثانه، مجاری ادراری، حالب و کلیه‌ها قرمز و متورم می‌شوند. کودکان با سن بالاتر که دچار عفونت مجاری ادراری هستند می‌توانند علائمی مانند درد در قسمت پایین شکم، درد در پشت شکم و تکرر ادرار را تجربه کنند. گریه کودک هنگام ادرار کردن و نشتی ادرار می‌توانند از علائم عفونت مجاری ادراری باشند. همچنین در برخی موارد مشکل در کنترل ادرار یا شب ادراری نیز می‌توانند جزو علائم عفونت مجاری ادراری نیز باشند.

اگر کودک شما در مرحله نوزادی قرار دارد امکان دارد نتواند علائم را با شما در میان بگذارد و تشخیص این علائم برای والدین سخت باشد. علائم دیگر عفونت مجاری ادراری در کودکان می‌تواند شامل تب، بی قراری، کم شدن اشتها، اسهال و بوی بد ادرار باشد. اگر کودک شما تب بالایی داشت و علائم آشکاری مانند آبریزش بینی و درد گوش را تجربه کرد حتماً به پزشک مراجعه کنید. اگر مشکل کودک شما عفونت کلیه تشخیص داده شود و برای درمان سریع اقدام نکنید امکان دارد عفونت به اعضای دیگر بدن و جریان خون تکثیر شود و باعث مشکلات جدی‌تری نیز شود. علائم دیگر عفونت مجاری ادراری در کودکان شامل موارد زیر هستند:

• درد، سوزش و حس خارش هنگام ادرار
• تکرر ادرار
• بوی بد و رنگ تیره ادرار
• تب
• درد در قسمت پشتی یا دور مثانه

تشخیص عفونت مجاری ادراری

اگر شما احتمال می‌دهید که کودکتان دچار عفونت مجاری ادراری شده است، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید. تنها راه تشخیص عفونت مجاری ادراری از طریق آزمایش ادرار است. پزشک برای آزمایش ادرار، از ادرار کودک نمونه برداری می‌کند. روش انجام آزمایش ادرار به سن کودک بستگی دارد. اگر کودک شما سن پایینی دارد و برای استفاده از سرویس بهداشتی نیاز به کمک دارد، پزشک نوعی کیسه پلاستیکی را برای دفع ادرار و نمونه برداری به کودک شما متصل می‌کند. اگر کودک شما سن بالاتری دارد امکان دارد پزشک از شما بخواهد که از ادرار کودک خود هنگام دفع ادرار نمونه برداری کنید. توجه داشته باشید که هنگام نمونه برداری برای جلوگیری از ورود باکتری به نمونه ادرار حتماً موارد بهداشتی را رعایت کنید. در برخی شرایط پزشک برای نمونه برداری لوله کوچکی را وارد مجاری ادراری می‌کند.

نمونه ادرار زیر میکروسکوپ توسط پزشک بررسی می‌شود. این آزمایش فقط چند دقیقه به طول می‌انجامد. پزشک همچنین می‌تواند کشت ادرار را تجویز کند. در روش کشت، ادرار در آزمایشگاه رشد داده می‌شود. بعد از کشت باکتری‌های نمونه برداری شده از ادرار پزشک می‌تواند تشخیص دهد که چه نوع دارویی برای درمان عفونت استفاده شود.

همچنین درمورد مثانه بیش فعال، بخوانید!

درمان عفونت مجاری ادراری

معمولاً انواع مختلف عفونت مجاری ادراری با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شوند. اگر پزشک تشخیص دهد که کودک شما به عفونت مجاری ادراری مبتلا است، داروی خاصی مناسب نوع بیماری را تجویز خواهد کرد. در برخی مواقع چند روز بعد از آزمایش کشت باکتری از ادرار، پزشک متناسب با نتیجه کشت باکتری، نوع آنتی‌بیوتیک را برای درمان عوض می‌کند. همچنین شما می‌توانید با قانع کردن کودکتان برای نوشیدن مایعات بیشتر روند درمان را سریع‌تر کنید.

نوع آنتی‌بیوتیک، روش مصرف و تعداد روزهای مصرف به نوع عفونت مجاری ادراری بستگی دارد. اگر کودک شما حال بدی دارد و قابلیت نوشیدن مایعات را ندارد، پزشک آنتی‌بیوتیک را به‌صورت تزریق به کودک شما خواهد داد. در غیر این صورت آنتی‌بیوتیک به صورت خوراکی تجویز می‌شود. بسته به نوع آنتی‌بیوتیک، دوز آن نیز متغیر است. پزشک می‌تواند روزی یک دوز یا روزی ۴ دوز برای کودک شما تجویز کند.

پس از استفاده کافی از آنتی‌بیوتیک، علائم کودک شما کم‌کم از بین می‌روند. در اکثر موارد عفونت مجاری ادراری طی ۷ روز درمان می‌شوند، اما امکان دارد هفته‌ها طول بکشد تا تمام علائم از بین بروند. استفاده از آنتی‌بیوتیک حتی پس از درمان در برخی موارد مهم است. اگر عفونت مجاری ادراری به طور کامل درمان نشود، امکان بازگشت بیماری وجود دارد.

پیشگیری از عفونت مجاری ادراری

اگر کودک شما مجاری ادراری نرمالی دارد، با رعایت برخی عادت‌ها می‌توانید از دچار شدن کودک به عفونت مجاری ادراری جلوگیری کنید. تخلیه مرتب مثانه می‌تواند بهترین دفاع در برابر دچار شدن به عفونت مجاری ادراری باشد. نوشیدن مایعات کافی می‌تواند جریان ادرار را افزایش داده و باعث دفع عفونت‌های احتمالی شود. برخی کودکان در برابر ابتلا به عفونت مجاری ادراری در خطر بیشتری هستند که استفاده از دوز پایین آنتی‌بیوتیک در این موارد می‌تواند کمک کننده باشد. درمان یبوست هم می‌تواند از ابتلا به عفونت مجاری ادراری جلوگیری کند.

در کودکان و نوزادان، تعویض به موقع پوشک می‌تواند از عفونت مجاری ادراری جلوگیری کند. به کودک خود آموزش دهید که از نگه داشتن ادرار خود خودداری کند. ادرار باقی مانده در مثانه می‌تواند مکان مناسب برای رشد باکتری‌ها باشد.

مجاری ادراری کودک شما مناسب‌تر است. انواع مختلف باکتری‌ها نیاز به آنتی‌بیوتیک‌های خاص خود دارند.

کلام پایانی

به طور کلی برای پیشگیری از عفونت مجاری ادراری عادت‌هایی وجود دارد که می‌توانند موثر باشند. عادت دادن کودک به رعایت موارد بهداشتی می‌تواند از بروز خطرات و رشد باکتری‌ها در بدن جلوگیری کند. عفونت مجاری ادراری به طور کلی با آنتی‌بیوتیک‌های مختلف قابل درمان است. در صورتی که کودک شما هریک از علائم ذکر شده را تجربه کرد حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید.