واریکوسل یک بیماری مربوط به دستگاه تناسلی مردان است که با انقباض و تورم وریدهای شکمی و در ناحیه بیضه، مشخص می‌شود. این بیماری، معمولاً در زیر شکم (در دو سمت چپ و راست) و کیسه بیضه رخ می‌دهد و ممکن است باعث کاهش کیفیت زندگی و ناتوانی جنسی در مردان شود. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، تشخیص و درمان این بیماری می‌پردازیم. تا انتهای مطلب ما را همراهی کنید.

واریکوسل چیست؟ 

واریکوسل، نوعی بیماری در مردان است که در آن وریدهای زیر شکم (پریتونئوم) و کیسه بیضه متورم و گشاد می‌شوند. رگ‌های زیر شکم (ناحیه صفاق) معمولاً به صورت یک شبکه در داخل شکم قرار دارند و وظیفه حمل خون از این ناحیه به اندام‌های تولید مثل را دارند. هنگامی که رگ اسپرماتیک (در سمت چپ) و رگ کلیه در شرایطی قرار داشته باشند که منجر به جمع شدن و فشار خون شوند، به اصطلاح فرد دچار این بیماری شده است.

در واریکوسل، رگ‌ها بطور غیرطبیعی بزرگ می‌شوند که این امر منجر به تورم، انقباض، گشاد شدن رگ، جلوگیری از خروج خون از ورید و درد در زیر شکم و کیسه بیضه می‌شود. علائم آن شامل احساس درد در شکم، وجود یک یا چند توده در بالای دستگاه تناسلی و زیر شکم، باد کردن ناحیه زیر شکم، احساس سنگینی در اندام‌های داخلی منطقه شکم و کاهش کیفیت اسپرم می‌باشد. این بیماری در درجه‌های (گرید) مختلفی وجود دارد.

انواع واریکوسل

واریکوسل گرید‌های مختلفی دارد، در این درجه بندی، این بیماری معمولا به ۳ دسته کلی تقسیم‌بندی می‌شود. گرید‌های آن به این شرح هستند: 

• گرید ۱: در نوع گرید ۱ این بیماری رگ‌های متورم شده قابل مشاهده نیستند. 
• گرید ۲: ورید‌های که مشکل دارند، در واریکوسل گرید ۲ قابل مشاهده نیستند اما توسط پزشک با لمس کردن قابل تشخیص هستند. 
• گرید ۳: در گرید ۳ واریکوسل رگ‌ها کاملا قابل مشاهده هستند و پزشک نیازی به معاینه فیزیکی برای تشخیص آن‌ها ندارد. 

در ادامه دو نوع واریکوسل که طبق این گرید‌ها تقسیم نمی‌شوند را به اختصار توضیح خواهیم داد. این دو نوع عبارت‌اند از: 

• اسپرماتیک: در این نوع واریکوسل رگ‌هایی وظیفه خروج خون از بیضه را دارند مسدود می‌شوند. 
• ایلیاک: در این مدل خون در رگ‌های ایلیاک (ورید‌های داخلی و خارجی) جمع می‌شود.

علائم واریکوسل

نشانه‌های واریکوسل عبارت‌اند از گسترش و تورم وریدهای بالایی در منطقه تحتانی (کیسه بیضه)، که می‌تواند موارد زیر را شامل شود:

• بروز وضعیت چسبندگی در کیسه بیضه
• تورم و قرمزی در بیضه
• درد یا تورم در منطقه زیر شکم
• کاهش کیفیت اسپرم و عدم توانایی جنسی

بروز وضعیت چسبندگی در کیسه بیضه

یکی از علائم مشترک واریکوسل، بروز وضعیت چسبندگی (bag of worms) در این ناحیه است. در این حالت، وریدهای بالایی در این منطقه به صورت گره‌های ظاهری و چسبنده می‌شوند. 

تورم و قرمزی در بیضه

واریکوسل ممکن است باعث تورم و قرمزی در این بیضه شود. این تورم معمولاً پس از فعالیت‌های جسمی طولانی‌مدت احساس می‌شود و ممکن است با درد همراه باشد. 

درد یا تورم در منطقه زیر شکم

این علائم معمولاً پس از فعالیت‌های جسمی زیاد و ایستادن طولانی‌مدت، احساس می‌شوند و ممکن است به طور تدریجی کاهش یابند. 

کاهش کیفیت اسپرم و عدم توانایی جنسی

واریکوسل ممکن است باعث کاهش کیفیت اسپرم شود. اسپرم‌های ضعیف‌تر و ناتوان در حرکت می‌توانند باعث مشکلات ناباروری شوند. علاوه بر این، برخی مردان ممکن است به علت تورم و درد در منطقه بیضه و زیر شکم، مشکلات در عملکرد جنسی مانند کاهش لذت جنسی یا ناتوانی جنسی (ضعف ارتعاشات و انقباضات مورد نیاز برای انجام رابطه جنسی) را تجربه کنند. 

تشخیص ناباروری در آقایان را مطالعه کنید !

نکته مهم: علائم و شدت واریکوسل، ممکن است در هر فرد متفاوت باشد. در صورت بروز هرگونه علامتی در زیر شکم و ناحیه بیضه یا مشکل در عملکرد جنسی، توصیه می‌شود به پزشک برای بررسی و تشخیص دقیق، مراجعه کنید. 

علت‌های واریکوسل

واریکوسل معمولاً ناشی از نقص در سیستم بیضه و رگ‌های مربوط به آن است که باعث اتساع و تورم وریدهای بالایی در زیر شکم و ناحیه بیضه می‌شود. علل آن عبارت‌اند از: 

• ضعف ژنتیکی: عوامل ژنتیکی می‌توانند نقش مهمی در بروز واریکوسل داشته باشند. در برخی از موارد، افرادی که در خانواده سابقه ابتلا به این بیماری را دارند، احتمال بیشتری برای بروز این بیماری دارند. 
• فشار بالا در زیر شکم و بیضه: فشار زیاد و مداوم در منطقه بیضه و زیر شکم می‌تواند باعث واریکوسل شود. فعالیت‌هایی مانند: تحمل وزن زیاد بر روی کیسه بیضه، انجام فعالیت جنسی زیاد، انقباض و انبساط بیش از اندازه بیضه می‌توانند منجر به افزایش فشار در وریدهای این ناحیه شوند. 
• نقص ساختاری در بیضه: برخی افراد ممکن است با نقص‌های ساختاری در بیضه متولد شوند که این امر موجب افزایش احتمال بروز واریکوسل می‌شود. این نقص‌ها ممکن است به صورت اختلالات وراثتی و مادرزادی رخ دهند. 
• عوامل محیطی: برخی عوامل محیطی نیز می‌توانند در بروز واریکوسل نقش داشته باشند. مثلاً افزایش دمای منطقه تحتانیون به علت استفاده از پوشیدن لباس‌های تنگ و نامناسب می‌تواند باعث فشار بر روی وریدهای بالایی شود. 

همچنین برخی عوامل دیگر ممکن است در بروز varicocele نقش داشته باشند، از جمله: 

• ضعیف شدن دریچه‌های درون رگ‌ها که جریان خون را کنترل می‌کنند. 
• آسیب یا ترشحات غیرطبیعی در رگ‌ها که باعث انسداد آن‌ها می‌شود. 
• عواملی مانند جراحی یا صدمه در منطقه بیضه که موجب به آسیب و توسعه وریدها می‌شود. 

تشخیص واریکوسل

تشخیص واریکوسل عموماً به وسیله پزشک انجام می‌شود و شامل مراحل زیر می‌باشد: 

• ویزیت پزشک: پزشک، ابتدا سابقه پزشکی فرد را بررسی می‌کند و سوالاتی در مورد علائم مشاهده شده و عوامل مرتبط با آن‌ها مطرح می‌کند. این شامل سوالات در مورد درد، تورم، علائم ناباروری، سابقه خانوادگی و سابقه بیماری‌های مزمن می‌شود. 
• بررسی بصری: پزشک؛ با مشاهده بیضه و با استفاده از روش‌های بررسی عینی، وجود وریدهای متورم، اندازه و شکل غیرطبیعی بیضه و تغییرات رنگ پوست را بررسی می‌کند. 
• آزمایش فیزیکی: در برخی از مواقع، پزشک از آزمایش‌های فیزیکی برای تشخیص واریکوسل استفاده می‌کند. این شامل بررسی تورم وریدها با لمس کردن، اعمال فشار بر روی وریدها، و انجام تست‌هایی مانند تست مانورا والسالوا است که باعث افزایش فشار در منطقه بیضه می‌شود تا وریدهای بزرگتر به وضوح قابل مشاهده باشند. 
• آندوسکوپی: در برخی موارد، پزشک می‌تواند از آندوسکوپی استفاده کند. در این روش از دستگاه انعطاف‌پذیر که یک اوله که سر آن یک عدسی است و تصویر داخل بدن را نشان می‌دهد، استفاده می‌شود. 
• سونوگرافی: سونوگرافی یکی از روش‌های معمول برای تشخیص واریکوسل است. در این روش، امواج صوتی به منظور تصویربرداری وریدهای زیر شکم و بیضه استفاده می‌شود. این روش می‌تواند کمک کند تا وضعیت وریدها و جریان خون در این ناحیه مشخص شود. 

در موارد شدیدتر و یا در شرایطی که تشخیص قطعی نیاز است، ممکن است پزشک شما را به یک متخصص عروق ارجاع دهد تا از روش‌های تصویربرداری پیشرفته‌تری مانند آنژیوگرافی (تزریق ماده رادیوپاکت و تصویربرداری وریدی) استفاده کند. 

نکته: بهترین راه برای تشخیص واریکوسل عموماً توسط پزشک متخصص مانند جراح عروق و اورولوژیست انجام می‌شود. بسته به شدت این بیماری و تجویزات پزشک، ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر یا بررسی عوارض مرتبط با آن، روش‌های تشخیصی دیگری مانند جراحی تشخیصی (exploratory surgery) نیز لازم شود. 

درمان واریکوسل

روش‌های درمان واریکوسل شامل درمان تجویزی و درمان جراحی می‌شود. در زیر به توضیح هرکدام از این روش‌ها می‌پردازیم: 

درمان تجویزی

این درمان‌ها شامل داروها و انجام فعالیت‌های مربوط به کاهش درد و درمان واریکوسل می‌شود. 

• داروها: برخی داروها می‌توانند در کاهش علائم واریکوسل موثر باشند. معمولاً از داروهایی که عملکرد وریدها را بهبود می‌بخشند و یا در کاهش التهاب و تورم کمک می‌کنند، استفاده می‌شود. نمونه‌هایی از این داروها شامل ضدالتهاب‌ها و آنتی‌کوآگولانت‌ها می‌باشند. 
• فعالیت‌های مربوط به درمان: کمتر ایستادن و استراحت دادن به عضلات داخل شکم (پریتونیوم یا صفاق) کمک می‌کند تا فشار خون در آن کاهش یابد و علائم واریکوسل کاهش یابد. همچنین از جلوگیری از انجام فعالیت‌هایی مانند: برداشتن وزنه‌های سنگین و فعالیت‌های ورزشی سنگین خودداری کنید. 
• استفاده از کاهش دهنده‌های تستوسترون: در برخی موارد، کاهش دهنده تستوسترون ممکن است به بهبود علائم واریکوسل کمک کند، اما این روش برای تمام موارد مناسب نیست و نیاز به نظارت پزشکی دارد. 

درمان جراحی

در برخی از موارد شدید واریکوسل، پزشک درمان به روش جراحی را اتخاذ می‌کند، این جراحی‌ها عبارت‌اند از: 

• واریکوسلکتومی: این روش جراحی شامل برداشتن وریدهای تحتانی خونریزی شده است که به توسعه واریکوسل منجر شده است. معمولاً این روش با استفاده از جراحی میکروسکوپی واریکوسل (با استفاده از میکروسکوپ) انجام می‌شود. پس از جراحی، علائم و تورم آن بهبود می‌یابند. 
• روش‌های تزریقی: در برخی موارد، از روش‌های تزریقی مانند سکلروز درمانی استفاده می‌شود. در این روش، ماده‌ای تزریق می‌شود که باعث بسته شدن وریدهای تحتانی می‌شود و تورم آن‌ها را کاهش می‌دهد. 
• روش‌های تخریبی: در برخی موارد، روش‌های تخریبی مانند لیزر یا رادیوفرکانسی برای تخریب وریدهای تحتانی استفاده می‌شود. این روش‌ها با استفاده از انرژی حرارتی، وریدهای بیمار را تخریب می‌کنند. 

کلام آخر

در این مقاله به بررسی کامل بیماری واریکوسل پرداختیم. انتظار می‌رود با مطالعه این مطلب با گریدهای مختلف این بیماری، راه‌های درمان‌، علائم و عوامل به صورت کامل آشنا شده باشید.همچنین به صورت کامل شیوه‌های درمانی این بیماری توضیح داده شد.