به طور معمول، بیضه‌ها اسپرم را تولید می‌کنند و آن از طریق بخش‌هایی از سیستم تناسلی عبور می‌کند و با مایعات مخلوط می‌شود و منی را تشکیل می‌دهد. منی مایعی است که آلت تناسلی در طول انزال آزاد می‌کند. هنگامی که در منی هیچ اسپرمی وجود نداشته باشد به آن آزواسپرمی می‌گونید. در این مقاله به صورت کامل علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان آن را بررسی خواهیم کرد، برای آشنایی با این موارد، مقاله را تا آخر مطالعه کنید. 

آزواسپرمی چیست؟ 

آزواسپرمی یعنی هیچ اسپرمی در انزال فرد وجود ندارد. علل آن شامل انسداد در امتداد دستگاه تناسلی، مشکلات هورمونی، مشکلات انزال یا مشکلات ساختار یا عملکرد بیضه است. بسیاری از علل قابل درمان هستند. به دلایل دیگر، بازیابی اسپرم زنده برای استفاده در تکنیک‌های کمک باروری مانند IVF ممکن است. برخی از افراد بدون تعداد اسپرم به دنیا می‌آیند در حالی که برخی در نوجوانی یا بزرگسالی به آن مبتلا می‌شوند. دارو و جراحی می‌تواند به درمان آن در شرایط خاص کمک کند. فقط به این دلیل که فردی این بیماری را دارد به این معنی نیست که نمی‌توانید فرزندان بیولوژیکی داشته باشد. 

بیشتر بخوانید: اسپرماتوسل چیست و چگونه درمان می‌شود؟

انواع آزواسپرمی

به صورت کلی‌عدم وجود اسپرم (Azoospermia) به سه دسته کلی تقسیم می‌شود. این دسته‌ها عبارت‌اند از: 

• آزواسپرمی پس از بیضه
• آزواسپرمی بیضه
• آزواسپرمی پیش از بیضه

آزواسپرمی پس از بیضه

این بدان معنی است که یک انسداد یا اتصال از دست رفته در طول دستگاه تناسلی شما وجود دارد. شما در حال تولید اسپرم هستید اما به هر دلیلی از خروج آن جلوگیری می‌شود. به این نوع آزواسپرمی انسدادی نیز گفته می‌شود. این شایع‌ترین نوع است که تا ۴۰٪ از افراد مبتلا به این بیماری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. 

آزواسپرمی بیضه

این نوع آزواسپرمی به این معنی است که شما تولید اسپرم ضعیفی دارید یا به دلیل اختلال در (یا آسیب به) ساختار یا عملکرد بیضه‌های خود تولید نمی‌کنید. این گاهی اوقات آزواسپرمی غیر انسدادی نامیده می‌شود. 

آزواسپرمی پیش از بیضه

بیضه‌ها و دستگاه تناسلی شما طبیعی به نظر می‌رسند اما به اندازه کافی توسط هورمون‌ها برای تولید اسپرم تحریک نمی‌شوند. این ممکن است بعد از شیمی درمانی یا به دلیل‌عدم تعادل هورمونی اتفاق بیفتد. این نیز نوعی آزواسپرمی غیر انسدادی در نظر گرفته می‌شود. 

علائم آزواسپرمی

معمولاً تا زمانی که تلاش برای بچه دار شدن با همسرتان را بدون موفقیت شروع نکنید، متوجه این وضعیت نمی‌شوید. برخی از افراد علائم مرتبط با علت اصلی را دارند. به عنوان مثال، ممکن است به دلیل‌عدم تعادل هورمونی یا ایجاد توده در بیضه‌ها در اثر عفونت، میل جنسی کم داشته باشید. 

علل

دلیل Azoospermia، بستگی به نوع آن دارد. در ادامه دلایل هر نوع را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار خواهیم داد، علل اصلی این بیماری عبارت‌اند از: 

آزواسپرمی پس از بیضه (آزواسپرمی انسدادی) 

معمولاً انسداد در اپیدیدیم (مجرای چوب پنبه‌ای شکل که در آن اسپرم بالغ می‌شود) و مجرای انزال (لوله‌ای که اسپرم می‌رود) رخ می‌دهد. این انسدادها اساساً یک سد را تشکیل می‌دهند و اجازه نمی‌دهند اسپرم از بیضه خارج شود. مشکلاتی که می‌توانند باعث انسداد شوند عبارت‌اند از: 

• ضربه یا آسیب به بیضه‌ها
• عفونت‌ها (مانند اپیدیدیمیت) 
• التهاب
• انزال رتروگراد
• جراحی‌های قبلی در ناحیه لگن
• کیست یا تومور
• وازکتومی
• جهش ژن فیبروز کیستیک، که باعث می‌شود مجرای دفران تشکیل نشود یا باعث تجمع ترشحات غلیظ در مجرای دفران می‌شود. 

آزواسپرمی پیش بیضه و بیضه (آزواسپرمی غیر انسدادی) 

علت‌های غیر انسدادی آزواسپرمی می‌تواند شامل اختلالات ژنتیکی یا هورمونی باشد. همانطور که از نام آن پیداست، هیچ انسدادی وجود ندارد که باعث‌عدم وجود اسپرم شود. علل نوع پیش بیضه و بیضه آن عبارت‌اند از: 

• برخی شرایط ژنتیکی مانند: سندرم کالمن، سندرم کلاین فلتر یا حذف کروموزوم Y
• عدم تعادل هورمونی و اختلالات غدد درون ریز مانند: تستوسترون پایین، هیپرپرولاکتینمی و آندروژن
• واریکوسل
• واکنش به برخی داروها که ممکن است به تولید اسپرم آسیب برساند
• پرتودرمانی، شیمی درمانی یا قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین یا سموم
• نداشتن بیضه
• التهاب بیضه (اورکیت) 
• مصرف مواد مخدر و الکل 
• اتفاده بیش از سونا

پیشگیری

هیچ راه شناخته شده‌ای برای جلوگیری از شرایط ژنتیکی که باعث آزواسپرمی می‌شوند وجود ندارد. اگر این بیماری، یک مشکل ژنتیکی نیست، انجام موارد زیر می‌تواند به کاهش احتمال آن کمک کند: 

• از فعالیت‌هایی که می‌تواند به اندام‌های تناسلی آسیب برساند یا از محافظ استفاده کنید (مانند فنجان هنگام بازی بیسبال) اجتناب کنید. 
• در صورت امکان از قرار گرفتن در معرض تشعشعات خودداری کنید. 
• خطرات و فواید داروهایی که می‌توانند به تولید اسپرم آسیب برسانند را بشناسید. 
• از قرار گرفتن طولانی مدت بیضه‌ها در معرض دمای گرم خودداری کنید. 

تشخیص 

اگر در دو نوبت جداگانه، تحلیل منی، هیچ اسپرمی را نشان ندهد، پزشکان آزواسپرمی را تشخیص می‌دهند. تجزیه و تحلیل اسپرم معمولاً پس از تلاش زوجین برای باردار شدن بدون موفقیت انجام می‌شود. برای یافتن علت آن، پزشک سابقه کامل پزشکی را می‌گیرد، از جمله سوالاتی در مورد: 

• زمان باروری قبلی 
• جراحات یا جراحی در ناحیه لگن 
• عفونت‌هایی مانند UTIs (عفونت‌های دستگاه ادراری) یا عفونت‌های مقاربتی (STIs) 
• داروهای فعلی و گذشته 
• هر گونه مصرف الکل، ماری جوانا یا مواد مخدر
• قرار گرفتن در معرض گرما یا استفاده بیش از حد سونا
• سابقه خانوادگی اختلالات تولد، فیبروز کیستیک یا ناباروری
• همچنین ممکن است معاینه فیزیکی از نواحی کیسه بیضه یا معاینه رکتوم انجام شود. 

آزمایشات

معمولا برای تشخیص از برخی آزمایشات استفاده می‌شود که عبارت‌اند از: 

• آزمایش خون برای اندازه گیری تستوسترون و هورمون محرک فولیکول (FSH) < a i=۴> 
• آزمایش ژنتیک
• اشعه ایکس یا سونوگرافی از کیسه بیضه
• MRI مغز (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) اگر پزشک تشخیص دهد که هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز در این امر نقش دارند. 

درمان

درمان آزواسپرمی به علت آن بستگی دارد؛ آزمایش ژنتیک و مشاوره اغلب بخش مهمی از درک و درمان آن است. رویکردهای درمانی عبارتند از: 

• اگر انسداد علت آزواسپرمی باشد، جراحی برای باز کردن انسداد لوله‌ها و مجاری یا بازسازی و اتصال لوله‌هایی که اجازه عبور اسپرم را نمی‌دهند، مناسب است. 
• درمان‌های هورمونی تجویزی، در صورتی که تولید کم هورمون علت اصلی باشد. 
• بازیابی اسپرم مستقیماً از بیضه با سوزن. گرفتن اسپرم از این طریق می‌تواند به بیمار کمک کند با استفاده از فناوری کمک باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا درون سیتوپلاسمی، به بارداری برسد. تزریق اسپرم (ICSI). 

بیشتر بخوانید: اسپرماتوسلکتومی: روشی ساده برای پایان دادن به نگرانی‌ها

کلام پایانی 

در پایان، آزواسپرمی به معنای‌عدم وجود اسپرم در مایع منی است، که می‌تواند چالش‌هایی را برای باروری مردانه ایجاد کند. با این حال، با پیشرفت‌های پزشکی و درمانی امروز، بسیاری از این موانع قابل درمان یا دور زدن هستند. تکنیک‌های پیشرفته تشخیصی به ما کمک می‌کنند تا دلیل دقیق آن را شناسایی کنیم و با استفاده از جراحی بازسازی یا روش‌های کمکی تولیدمثل مانند استخراج اسپرم و IVF/ICSI، بسیاری از زوج‌ها می‌توانند امیدوار به داشتن فرزند باشند. انتخاب روش درمانی بستگی به شرایط خاص بیمار دارد، اما به طور کلی زمینه بسیار امیدوار کننده‌ای برای بیمارانی که با ناباروری مواجه هستند، مطرح می‌باشد. 

سوالات متداول