اکثر مردم با دو کلیه متولد می‌شوند. گاهی اوقات عواملی می‌توانند بر نحوه رشد کلیه‌ها تاثیر بگذارند. کلیه نابجا، کلیه‌ای است که در محل مناسب رشد نمی‌کند. در این مقاله، به تمام نکات در مورد این عارضه خواهیم پرداخت. برای آشنایی با علل، علائم، راه‌های تشخیص و درمان آن تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.

کلیه نابجا چیست؟ 

کلیه نابجا یا اکتوپی کلیه، شرایطی است که کلیه، در زیر، بالا یا در طرف مقابل موقعیت طبیعی کلیه در مجاری ادراری قرار دارد. دو کلیه معمولاً نزدیک پهلو و وسط شکم، درست زیر قفسه سینه، در دو طرف ستون فقرات بدن قرار دارند. اکتوپی کلیه، معمولاً هیچ علامت یا مشکلی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند و بسیاری از افراد هرگز متوجه نمی‌شوند که به این عارضه مبتلا هستند. بسیار نادر است که در یک نفر هر دو کلیه در جای نامناسب قرار گرفته باشند. 

در رحم، کلیه‌های جنین ابتدا به صورت جوانه‌های کوچک در قسمت پایین شکم در داخل لگن رشد می‌کنند. در ۸ هفته اول رشد، کلیه‌های جنین به آرامی از لگن به موقعیت طبیعی خود در پشت نزدیک قفسه سینه حرکت می‌کنند. هنگامی که اکتوپی کلیه، در طول رشد رخ می‌دهد، دیگر به سمت موقعیت صحیح خود نمی‌روند. آن‌ها می‌توانند در هر نقطه از مسیری که معمولاً برای رسیدن به محل طبیعی خود در قسمت بالای شکم طی می‌کنند قرار گیرند. 

همچنین ممکن است هر دو کلیه در یک سمت بدن قرار گیرند. هنگامی که یک کلیه از روی هم عبور می‌کند، دو کلیه در یک طرف، اغلب با هم رشد می‌کنند و به هم می‌پیوندند. اکتوپی کلیوی ساده به کلیه‌ای اطلاق می‌شود که در سمت مناسب اما در موقعیت غیر طبیعی قرار دارد. اکتوپی کلیوی متقاطع به کلیه‌ای اطلاق می‌شود که از سمت خود به طرف دیگر عبور کرده است. هر دو کلیه در یک سمت بدن قرار دارند. این کلیه‌ها ممکن است متصل باشند یا نباشند. 

همچنین بخوانید که دیسپلازی کلیه چیست؟ 

انواع کلیه نابجا 

اکتوپی کلیه اغلب با نقایص مادرزادی در سایر سیستم‌های اندام مرتبط است. این شرایط باعث می‌شو کلیه در موقعیت‌های زیر قرار بگیرد: 

• در لگن نزدیک مثانه 
• خیلی زود به بالا حرکت می‌کند و در قسمت پایین شکم می‌ماند
• بیش از حد به سمت بالا در شکم حرکت می‌کند
• از مرکز بدن عبور می‌کند و اغلب به کلیه دیگر می‌پیوندد و هر دو کلیه در یک سمت بدن قرار می‌گیرند

علل کلیه نابجا

اکتوپی کلیه، یک نقص مادرزادی است که در زمان رشد جنین اتفاق می‌افتد. محققان دقیقاً نمی‌دانند چه چیزی باعث بیشتر نقایص مادرزادی از جمله این بیماری می‌شود. به صورت کلی دلایل احتمالی این بیماری عبارت‌اند از: 

• جوانه کلیه ضعیف و توسعه یافته
• مشکل در بافت کلیه که کلیه در حال رشد را به مسیر اشتباه هدایت می‌کند
• نقص ژنتیکی که باعث اختلال ژنتیکی می‌شود
• بیماری، عفونت یا واکنش دارویی یا شیمیایی در طول رشد جنین

علائم کلیه نابجا 

اکثر افراد مبتلا به کلیه نابجا هیچ علامتی ندارند. با این حال، در صورت بروز، نشانه‌ها و عوارض احتمالی آن عبارت‌اند از: 

• درد در شکم یا کمر
• تکرر یا فوریت ادرار
• سوزش در هنگام ادرار
• تب
• هماچوری یا خون در ادرار
• توده در شکم
• فشار خون بالا

عوارض کلیه نابجا

کلیه نابجا معمولاً مشکلات سلامتی یا عوارضی ایجاد نمی‌کند و ممکن است به طور طبیعی کار کند. اکثر مردم با دو کلیه به دنیا می‌آیند، بنابراین اگر یک کلیه، اصلاً کار نکند، کلیه دیگر فرد ممکن است بتواند کاری را که هر دو کلیه انجام می‌دادند، انجام دهد. در موارد نادر، کلیه‌ای که کار نمی‌کند باید برداشته شود. تا زمانی که کلیه دیگر به خوبی کار می‌کند، هیچ مشکلی برای زندگی با یک کلیه که به آن کلیه انفرادی نیز می‌گویند، وجود ندارد. 

افرادی که اکتوپی کلیه دارند بیشتر در معرض رفلاکس مثانه (VUR) هستند. VUR وضعیتی است که در آن ادرار از مثانه به سمت عقب به یک یا هر دو حالب و گاهی اوقات به کلیه‌ها جریان می‌یابد. در برخی افراد، این مشکل می‌تواند مانع از تخلیه صحیح ادرار از بدن شود یا ممکن است با VUR همراه باشد. 

عوارض مرتبط با انسداد و مشکل مجاری ادرار

قرارگیری غیر طبیعی کلیه و مشکلات احتمالی با جریان آهسته یا مسدود شده ادرار می‌تواند با مشکلات دیگری مرتبط باشد. 

• عفونت مجاری ادراری: در دستگاه ادراری با تخلیه آهسته یا مسدود شده ادرار یا VUR، باکتری‌های موجود در ادرار به طور معمول از دستگاه ادراری خارج نمی‌شوند، که ممکن است منجر به عفونت دستگاه ادراری شود. 
• سنگ کلیه: سنگ‌های کلیه که سنگ‌های مجاری ادراری نیز نامیده می‌شوند، از مواد معدنی که معمولاً در ادرار یافت می‌شوند، مانند کلسیم و اگزالات ایجاد می‌شوند. زمانی که تخلیه ادرار کندتر از حد طبیعی باشد، احتمال تجمع این مواد معدنی و تشکیل سنگ کلیه بیشتر است. 
• ضربه: اکتوپی کلیه در قسمت تحتانی شکم یا لگن، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای آسیب ناشی از انواع خاصی از آسیب یا تروما باشد. 

تشخیص 

اگر اکتوپی کلیه تشخیص داده شود، معمولاً در طول سونوگرافی جنین، یک آزمایش تصویربرداری که از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از نحوه رشد کودک در رحم استفاده می‌کند، یا در طی آزمایشات پزشکی که برای بررسی عفونت ادراری یا عفونت ادراری انجام می‌شود، پیدا می‌شود. 

بسیاری از افرادی که این بیماری را دارند، آن را کشف نمی‌کنند، مگر اینکه به دلایل دیگر آزمایشاتی انجام دهند یا در طی سونوگرافی قبل از تولد، پزشک متوجه آن شود. 

متخصصان ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری مجاری ادراری و آزمایش‌های دیگری استفاده کنند تا متوجه شوند که آیا اکتوپی کلیه وجود دارد یا خیر و سایر مشکلات سلامتی را رد کنند. اگر این مشکل، علائم یا سایر مشکلات سلامتی ایجاد نکند، معمولاً نیازی به آزمایش یا درمان بیشتر نیست. 

آزمایشات

پزشک، آزمایش‌های تصویربرداری را در مطب یا بیمارستان، به صورت سرپایی انجام می‌دهد و رادیولوژیست تصاویر را بررسی می‌کند. متخصصان از آزمایش‌های تصویربرداری برای کمک به تشخیص و مدیریت اکتوپی کلیه استفاده می‌کنند. این آزمایش‌ها عبارت‌اند از: 

• اولتراسوند از امواج صوتی برای مشاهده ساختارهای داخل بدن شما استفاده می‌کند. تصاویر می‌توانند محل کلیه‌ها را نشان دهند. 
• در سیستورتروگرام‌های تخلیه ادرار از اشعه ایکس استفاده می‌شود تا نشان دهد چگونه ادرار در مثانه و مجرای ادرار جریان می‌یابد. 
• اسکن رادیونوکلئید که اسکن هسته‌ای نیز نامیده می‌شود، ممکن است محل و اندازه کلیه نابجا را نشان دهد و ممکن است هرگونه انسداد در سیستم ادراری را نشان دهد. 
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی – بدون تشعشع – برای ایجاد تصاویری از اندام‌ها و ساختارهای داخل بدن شما استفاده می‌کند. MRI می‌تواند محل، اندازه، شکل و عملکرد کلیه‌ها را نشان دهد. 
• آزمایش ادرار و خون برای آزمایش عملکرد کلیه نیز انجام می‌شود. 

درمان کلیه نابجا

اگر باعث علائم یا آسیب به بدن یا کلیه نشود، ممکن است نیازی به درمان کلیه نابجا نباشد. اگر آزمایش‌ها نشان دهند که فرد دچار انسداد یا سایر عوارض در دستگاه ادراری است، متخصص، ممکن است پیگیری بیشتر یا جراحی را برای اصلاح ناهنجاری پیشنهاد کند. 

کلام پایانی 

با خواندن این مقاله، متوجه شدیم که اکتوپی کلیه، یم عارضه نسبتا بی‌خطر است. این بیماری در اکثر مواقع هیچ نشانه و عوارضی ندارد و نیازی به درمان آن وجود ندارد. بدن هر فرد، دو کلیه دارد که اگر یک کلیه کار نکند مشکلی برای بدن ایجاد نمی‌شود و در اکثر مواقع یک کلیه می‌تواند نیازهای بدن را برآورده کند. در مواقع خواص و در صورت بروز مشکل برای سلامتی فرد نیاز به جراحی برای اصلاح این عارضه است.