شب ادراری، یکی از مشکلاتی است که علاوه بر کودکان، در بزرگسالان نیز می‌تواند بروز پیدا کند. این بیماری می‌تواند دلایل بسیاری داشته و با علائم زیادی همراه باشد. این وضعیت می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات کنترل مثانه مانند: بی‌اختیاری، پرکاری مثانه یا مشکلات ساختاری شدیدتر مانند بزرگ شدن پروستات یا سرطان مثانه باشد. مطالعات نشان می‌دهد که ۱ تا ۲ درصد از بزرگسالان، به این بیماری مبتلا می‌شوند. البته ممکن است این آمار چندان دقیق نباشد. در هر صورت این مشکل نیز همچون سایر مشکلات، درمان دارد و می‌توان آن را کنترل و از آن پیشگیری کرد. در این مقاله به علل، علائم و راه‌های درمان و پیشگیری از شب ادراری در بزرگسالان خواهیم پرداخت. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله، همراه ما باشید. 

اختلال شب ادراری در بزرگسالان چیست؟ 

شب ادراری در بزرگسالان (Nocturnal enuresis) یک وضعیتی است که در آن بزرگسالان در طول شب بی‌قراری ادرار دارند و نمی‌توانند کنترل کامل بر ادرار خود داشته باشند. این موضوع می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی روحی شود و بر روی کیفیت زندگی تاثیر بگذارد. شب ادراری در بزرگسالان می‌تواند به عوامل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی، عوامل فیزیکی مثل ضعف عضلات مثانه یا عصب‌های کنترل کننده مثانه، اختلالات هورمونی، عوامل روانشناختی و عوامل محیطی بستگی داشته باشد. درمان شب ادراری در بزرگسالان ممکن است شامل روش‌های رفتاری، داروها و تغییرات در رژیم غذایی باشد، که هدف آن کنترل علائم شب ادراری و بهبود کیفیت زندگی است. 

همچنین بخوانید: تکرر ادرار 

علائم شب ادراری 

اختلال شب ادراری معمولا با علائم واضحی همراه است. یکی از مشخص‌ترین علائم این اختلال در بزرگسالان، احساس نیاز به ادرار کردن در طول شب است. البته این بیماری علائم دیگری نیز به همراه دارد. از جمله این علائم می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم: 

• ادرار کردن در طول خواب
• بیدار شدن خیس
• احساس خستگی و بی‌حالی
• احساس فوریت در ادرار کردن
• نشت ادرار
• درد هنگام ادرار کردن

علل شب ادراری در بزرگسالان

بدن افراد به صورت معمول در شب هورمون ضد ادرار به نام ADH (هورمون آنتی دیورتیک) تولید می‌کند که تولید ادرار را در هنگام خواب کاهش می‌دهد. در افراد مبتلا به شب ادراری، این هورمون به اندازه کافی تولید نمی‌شود که می‌تواند منجر به شب ادراری شود. این وضعیت ممکن است ناشی از عوامل زیر باشد: 

• علل هورمونی: کاهش ترشح هورمون ضد ادراری آنتی‌دیورتیک یا همان وازوپرسین در شب می‌تواند موجب افزایش تولید ادرار در طول شب شود و فرد را به بیدار شدن‌های مکرر یا حتی بی‌اختیاری در خواب دچار کند.
• علل عصبی: مشکلات عصبی می‌توانند باعث کاهش ظرفیت عملکردی مثانه شوند و باعث شب ادراری شوند. این مشکلات می‌توانند شامل مثانه بیش فعال یا ناپایداری مثانه باشند.
• علل ساختاری: مشکلات در مجرای ادرار، پروستات یا لگن نیز می‌تواند منجر به شب ادراری شود. برخی از مشکلات ساختاری، شامل عفونت دستگاه ادراری، سنگ‌های دستگاه ادراری، بزرگ شدن پروستات، سرطان پروستات و سرطان مثانه می‌شوند. 
• عوارض جانبی برخی داروها: برخی داروها مانند داروهای بی‌خوابی و داروهای روانپزشکی مثل تیوریدازین، کلوزاپین و ریسپریدون، ممکن است به عنوان عوامل مؤثر در شب ادراری در بزرگسالان شناخته شوند. در این صورت، پزشک می‌تواند داروی جایگزین تجویز کند.
• رژیم غذایی: مصرف محرک‌های مثانه مانند الکل و کافئین، می‌تواند بر اختلال شب ادراری تاثیر بگذارد، زیرا این محرک‌ها به عنوان دیورتیک عمل کرده و تولید ادرار را افزایش می‌دهند. مصرف مایعات در ساعات نزدیک به خواب، مصرف غذاهایی که می‌توانند تحریک کننده مثانه باشند (مانند هندوانه، خیار، انگور و مواد اسیدی) نیز می‌تواند از علت‌های بروز شب ادراری باشد. 
• ضعف عضلات مثانه: اختلال در عملکرد عضلات یا عصب‌های کنترل‌کننده مثانه ممکن است توانایی فرد در حفظ ادرار را مختل کند. این ضعف می‌تواند به دلیل افزایش سن، کمبود فعالیت بدنی یا مشکلات زمینه‌ای پزشکی ایجاد شود.
• آپنه خواب: وقفه‌های تنفسی در خواب می‌تواند باعث تحریک مثانه و افزایش نیاز به ادرار کردن شود. در نتیجه یک مطالعه دریافتیم که ۷ درصد از افراد مبتلا به این اختلال خواب، شب ادراری را تجربه می‌کنند. با بدتر شدن آپنه خواب، ادرار کردن در طول خواب ممکن است بیشتر شود.

تشخیص شب ادراری 

تشخیص دقیق شب‌ادراری در بزرگسالان برای تعیین علت اصلی و انتخاب درمان مناسب بسیار اهمیت دارد. پزشک معمولاً با انجام یک سری آزمایش‌ها و بررسی‌های دقیق به این تشخیص می‌رسد. مراحل تشخیص شب‌ادراری معمولاً شامل موارد زیر است:

• گرفتن شرح حال کامل: پزشک در مورد سابقه پزشکی شما، داروهایی که مصرف می‌کنید، عادات خواب و ادرار، رژیم غذایی و هرگونه علائم دیگری که ممکن است مرتبط باشد، سوالاتی خواهد پرسید.
• معاینه فیزیکی: پزشک شما را معاینه خواهد کرد تا هرگونه ناهنجاری در ناحیه شکم، مثانه یا مجاری ادراری را بررسی کند.
• آزمایش ادرار: این آزمایش برای بررسی وجود عفونت، خون یا سایر مواد غیر طبیعی در ادرار انجام می‌شود.
• آزمایش خون: ممکن است آزمایش خون برای بررسی عملکرد کلیه‌ها، سطح هورمون‌ها و سایر عوامل مرتبط با شب‌اداری تجویز شود.
• آزمایش‌های تصویربرداری: در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا ام‌ آر آی را برای بررسی دقیق‌تر مثانه و مجاری ادراری تجویز کند.
• آزمایش‌های عملکرد مثانه: این آزمایش‌ها برای ارزیابی ظرفیت مثانه، قدرت انقباضات مثانه و میزان جریان ادرار انجام می‌شود.
• آزمایش‌های عصبی: در صورتی که پزشک مشکوک به وجود اختلالات عصبی باشد، ممکن است آزمایش‌های عصبی مانند نوار عصب و عضله یا الکترومایوگرافی را تجویز کند.

عوارض شب ادراری در بزرگسالان

شب ادراری در بزرگسالان، می‌تواند عوارضی متنوع را به همراه داشته باشد. برخی از عوارض شب ادراری در بزرگسالان عبارت‌اند از: 

• تاثیر روانشناختی: شب ادراری، ممکن است باعث ایجاد ناراحتی روانشناختی، از جمله افزایش استرس، اضطراب، افزایش خجالت و کاهش اعتماد به نفس شود. 
• اختلال در خواب: شب ادراری، به خواب ناپایدار و اختلال در الگوی خواب منجر شده و در نتیجه باعث کاهش کیفیت خواب و احساس خستگی در طول روز می‌شود. 
• اثر بر روابط اجتماعی: شب ادراری می‌تواند بر روابط اجتماعی تأثیر بگذارد و باعث ایجاد خجالت و از بین رفتن اعتماد به نفس در برابر دیگران شود. این وضعیت ممکن است منجر به اجتناب از فعالیت‌های اجتماعی و اجتناب از میزبانی یا شرکت در رویدادهای اجتماعی شود. 
• تاثیر بر کیفیت زندگی: شب ادراری، بر کیفیت زندگی کلی تأثیر می‌گذارد. این مشکل ممکن است موجب ایجاد نگرانی و ناراحتی در زندگی روزمره شود و باعث محدودیت‌ها در انتخاب فعالیت‌ها و سبک زندگی شود. 
• مشکلات جسمی: در بعضی موارد، شب ادراری ممکن است با وجود تلاش برای کنترل ادرار، موجب لباس‌های مرطوب و تغییر مکرر آن‌ها شود. این وضعیت، منجر به تحریک و التهاب پوست منطقه تحتانی شده و احتمال عفونت‌های ادراری را افزایش می‌دهد. 

درمان شب ادراری در بزرگسالان

بسیاری از درمان‌های شب ادراری مؤثر هستند، قبل از شروع هر درمانی با پزشک مشورت کنید.ددرمان مناسب به علت زمینه‌ای مشکل بستگی دارد. در ادامه به برخی از روش‌های درمان رایج اشاره می‌کنیم:

• درمان رفتاری 
• دارودرمانی
• جراحی

درمان رفتاری

روش‌های درمانی که شامل تغییر در رفتار و سبک زندگی است، عبارتند از:

• نظارت بر مصرف مایعات: اولین قدم برای جلوگیری از شب ادراری، محدود کردن مصرف مایعات در بعد از ظهر و عصر است که باعث کاهش میزان ادرار تولید شده در شب می‌شود. مصرف کافئین و الکل، که به عنوان ادرار آور عمل می‌کنند را کاهش دهید یا از مصرف آن‌ها اجتناب کنید. 
• تخلیه کامل مثانه قبل از خواب: اطمینان حاصل کنید که قبل از خواب مثانه خود را کاملاً تخلیه کرده‌اید. بهتر است قبل از رفتن به تخت خواب حتما ادرار کنید.
• برنامه‌ریزی برای بیدار شدن در طول شب: می‌توانید یک برنامه برای بیدار شدن در طول شب تنظیم کنید تا مثانه خود را تخلیه کنید. این کار باعث می‌شود تا از بی اختیاری و شب ادراری جلوگیری کنید. 
• سیستم هشدار شب ادراری: از آلارم‌های تشخیص رطوبت می‌توان در لباس‌های زیر یا روی تخت برای لرزش یا پخش صدا در هنگام شب ادراری استفاده کرد. این کار بیمار را از خواب بیدار می‌کند و به او امکان می‌دهد جریان ادرار را متوقف کند. در نهایت، بدن خود را آماده می‌کند تا قبل از اینکه میل به ادرار بیش از حد قوی شود، بیدار شود. 

دارو درمانی برای شب ادراری 

یکی دیگر از روش‌های درمانی، استفاده از داروهای کنترل شب ادراری است. در زیر به برخی از داروها اشاره کردیم:

• داروهای ضد اسپاسم: این داروها عضلات مثانه را شل کرده و به فرد کمک می‌کنند تا ادرار بیشتری در مثانه نگه دارد.
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای: داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای (مانند ایمی‌پرامین) می‌توانند در کنترل شب‌ادراری نیز مؤثر باشند. این داروها علاوه بر تأثیرات ضد افسردگی، به علت اثرات آنتی‌کولینرژیکی و تقویت فعالیت نورآدرنرژیک خود، موجب کاهش انقباضات غیر ارادی مثانه و افزایش ظرفیت آن می‌شوند.
• هورمون ضد ادرار (دسموپرسین): این هورمون به کلیه‌ها کمک می‌کند تا آب بیشتری را جذب کرده و در نتیجه تولید ادرار در شب کاهش یابد.

عمل جراحی شب ادراری در بزرگسالان

جراحی فقط زمانی باید در نظر گرفته شود که سایر گزینه‌های غیر تهاجمی برای درمان کارآمد نباشند. قبل از انتخاب جراحی با متخصص در مورد گزینه‌های دیگر صحبت کنید. انواع جراحی عبارت‌اند از: 

• تحریک عصب ساکرال: در این روش، ریشه‌های عصب ساکرال (که به مثانه و عضلات کف لگن متصل هستند) از طریق یک دستگاه کوچک و قابل کاشت تحریک می‌شوند. این تحریک می‌تواند فعالیت بیش از حد عضلات مثانه را کاهش دهد و موجب آرامش آن شود. در نتیجه انقباضات غیر ضروری مثانه کنترل می‌شوند. این روش برای بی‌اختیاری ادرار  متوسط تا شدید و همچنین مثانه بیش‌فعال مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• سیستوپلاستی: در این عمل جراحی، ظرفیت مثانه با افزودن یک بخش از روده افزایش می‌یابد. این روش برای بیمارانی که مثانه‌ای با ظرفیت کم یا بی‌ثبات دارند و با روش‌های غیر جراحی بهبودی نیافته‌اند، مناسب است. هدف از روش سیستوپلاستی، کاهش انقباضات غیر ارادی و افزایش حجم نگه‌داری مثانه است. 
• میکتومی دترسور: بخشی از عضله بیرونی اطراف مثانه برداشته می‌شود، انقباضات مثانه را تقویت می‌کند و تعداد آن‌ها را کاهش می‌دهد. 

تمرینات مخصوص برای درمان شب ادراری 

علاوه بر دارو درمانی و جراحی، انجام برخی از تمرینات نیز می‌تواند در کنترل و درمان شب ادراری موثر باشد. برخی از این تمرینات به شرح زیر هستند: 

• تمرینات کگل: تمرینات کگل نوعی تمرین تقویت عضلات کف لگن هستند که بسیار موثرند. عضلات کف لگن مانند یک نوار حمایتی برای مثانه و روده عمل می‌کنند. تقویت این عضلات باعث می‌شود تا مثانه بهتر بتواند ادرار را نگه دارد و احتمال نشت ادرار در خواب کاهش یابد.
• بیوفیدبک: بیوفیدبک روشی است که به شما کمک می‌کند تا فعالیت عضلات کف لگن خود را بهتر درک کرده و کنترل کنید. با استفاده از حسگرهایی که به بدن متصل می‌شوند، فرد می‌تواند فعالیت عضلات کف لگن خود را به صورت بصری یا صوتی مشاهده کند. این امر به او کمک می‌کند تا این عضلات را بهتر شناسایی کرده و به طور موثر منقبض و رها کند.

راه‌های پیشگیری از شب ادراری در بزرگسالان

برای جلوگیری از شب ادراری، می‌توانید اقدامات و تغییراتی در سبک زندگی انجام دهید. از آن‌جایی که اختلال شب ادراری می‌تواند بر کیفیت زندگی تاثیر بگذارد، بهتر است از این اختلال پیشگیری کنید. در ادامه برخی از راهکارهای پیشگیری از آن را ذکر می‌کنیم: 

• مصرف مایعات را در طول روز به طور منظم انجام دهید و در ساعات نزدیک به خواب مصرف آن‌ها را محدود کنید. همچنین، مصرف مایعات حاوی محرک‌های مثانه مانند الکل و کافئین را کاهش دهید یا قطع کنید. 
• انجام تمریناتی برای تقویت عضلات مثانه می‌تواند به کنترل ادرار کمک کند. تمرینات معمول شامل تنگ کردن و رها کردن عضلات مثانه به صورت متناوب است.
• برنامه‌ریزی برای مراجعه منظم به سرویس بهداشتی قبل از خواب و حتی در طول شب می‌تواند کمک کند تا مشکل شب ادراری کاهش یابد. 
• مصرف غذاهایی که به عنوان محرک مثانه عمل می‌کنند، مانند: مواد تحریک‌کننده، ادویه‌جات قوی و مواد اسیدی را محدود کنید. همچنین، مصرف غذاهایی که دیورتیک طبیعی هستند مانند: هندوانه، خیار و انگور را نیز محدود کنید. 
• استرس می‌تواند بر تعداد دفعات ادرار تأثیر بگذارد. از روش‌های مدیریت استرس مانند: تکنیک‌های آرامش، تنفس عمیق، یوگا و ماساژ استفاده کنید. 
• در صورت بروز شب ادراری مکرر و حداقل 2 بار در هفته، با مراجعه به پزشک متخصص، مشاوره و درمان صحیح دریافت کنید. پزشک بیماری را به صورت دقیق تشخیص می‌دهد و راهکارهای درمانی مناسب را تعیین می‌کند. 

کلام پایانی 

در این مقاله، به صورت کامل به اختلال شب ادراری در بزرگسالان، علت و علائم بروز آن پرداختیم. همچنین راه‌های پیشگیری و درمان این اختلال را ذکر کردیم. این مشکل می‌تواند عوارضی را بر زندگی افراد بگذارد، بنابراین درمان آن بسیار اهمیت دارد. در صورت وجود هر یک از علائم و نشانه‌های اختلال شب ادراری، جهت تشخیص و شروع درمان می‌توانید به دکتر محمدرضا جعفری شاهدانی، فلوشیپ فوق تخصصی اورولوژی مراجعه کنید. ایشان با بهره‌مندی از تخصص و تجربه کافی، می‌توانند در تمام بیماری‌های دستگاه مجاری ادراری شما را راهنمایی و درمان کنند. 

سوالات متداول