مثانه یک عضو توخالی است که در لگن یا پایین شکم قرار دارد. یکی از کارهای اصلی مثانه ذخیره ادرار است. مورد دیگر این است که در پاسخ به سیگنال‌های نخاع و مغز، ادرار را از بدن خارج کند. در برخی مواقع ممکن است این عمل کرد به دلیل مسائل سیستم عصبی دچار اختلال شود. در ادامه مقاله، به تمام نکات مهم مانند: علل، علائم، تشخیص و درمان مثانه عصبی خواهیم پرداخت. برای آشنایی با این نکات تا آخر مقاله را مطالعه کنید 

مثانه عصبی چیست؟ 

مثانه نوروژنیک (مثانه عصبی) اصطلاحی است برای آنچه اتفاق می‌افتد زمانی که شرایط عصبی بر نحوه عملکرد مثانه تاثیر می‌گذارد. دو نوع عمده از مشکلات کنترل مثانه وجود دارد که با مثانه نوروژنیک مرتبط است. بسته به اعصاب درگیر و ماهیت آسیب، مثانه یا بیش از حد فعال (اسپاستیکی یا هیپر انعکاسی) یا کم کاری (شل یا هیپوتونیک) می‌شود. 

بیشتر بخوانید: مثانه بیش فعال: علل، علائم، راه‌های کنترل و درمان

مثانه نوروژنیک چقدر شایع است؟ 

اختلال عملکرد مثانه نوروژنیک در بین افرادی که آسیب نخاعی دارند بسیار شایع است و بیش از ۹۰ درصد آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. حدود ۹۵ درصد از افراد مبتلا به اسپینا بیفیدا دارای اختلال عملکرد مثانه نوروژنیک هستند. این عارضه همچنین ۵۰ تا ۸۰ درصد افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مثانه نوروژنیک بر افراد مبتلا به سکته مغزی و بیماری پارکینسون و بسیاری از انواع دیگر شرایط سیستم عصبی تاثیر می‌گذارد. شرایطی که به اعصاب آسیب می‌رساند مانند دیابت پیشرفته نیز می‌تواند باعث ایجاد این مشکل شود. 

علل مثانه عصبی

دلایل مثانه عصبی به دو دسته کلی مشکلات مادرزادی و مشکلات سیستم عصبی تقسیم می‌شود.

مادرزادی

مثانه نوروژنیک می‌تواند مادرزادی باشد (در بدو تولد وجود دارد). نقایص مادرزادی که می‌توانند باعث ایجاد مثانه نوروژنیک شوند عبارتند از: 

• اسپینا بیفیدا (میلومننگوسل): این اختلال زمانی رخ می‌دهد که ستون فقرات در ماه اول بارداری به طور کامل رشد نکند. نوزادانی که با میلومننگوسل متولد می‌شوند اغلب فلج یا ضعف دارند که بر عملکرد مثانه آن‌ها تاثیر می‌گذارد. 
• آژنزی ساکرال: این وضعیتی است که در آن قسمت‌هایی از ستون فقرات از دست رفته است. 
• فلج مغزی: فلج مغزی به گروهی از اختلالات مزمن (طولانی مدت) اطلاق می‌شود که توانایی فرد را برای کنترل حرکات و وضعیت بدن ضعیف می‌کند. این اختلالات ناشی از آسیب به نواحی حرکتی مغز آن‌ها است. مشکل ایجاد فلج مغزی ممکن است در دوران رشد یا پس از تولد رخ دهد؛ فلج مغزی همیشه در سال اول زندگی کودک دیده نمی‌شود. 

مشکلات سیستم عصبی

شرایط پزشکی که سیستم عصبی را درگیر می‌کند می‌تواند باعث ایجاد مثانه نوروژنیک شود. علل شایع عبارتند از: 

• سکته
• بیماری پارکینسون
• اسکلروز چندگانه
• تومورهای سیستم عصبی مرکزی
• سایر شرایط عبارتند از: 
• آسیب‌های نخاعی و جراحی‌های ستون فقرات
• اختلال در نعوظ
• تروما یا حوادث

علائم مثانه عصبی

شایع‌ترین علامت مثانه نوروژنیک، عدم توانایی در کنترل ادرار است. سایر نشانه‌های آن عبارت‌اند از: 

• جریان ضعیف ادرار
• تکرر ادرار
• احساس نیاز به دفع فوری ادرار
• ادرار دردناک، که ممکن است به معنای عفونت دستگاه ادراری باشد
• نشت ادرار
• عوارض مثانه عصبی
• افرادی که مثانه نوروژنیک دارند در معرض خطر بیشتری برای سایر مشکلات اورولوژیکی هستند، این مشکلات عبارت‌اند از: 
• عفونت‌های مکرر 
• آسیب کلیه 
• برگشت ادرار (رفلاکس تاولی) 
• سنگ‌هایی که در دستگاه ادراری تشکیل می‌شوند
• کاهش کیفیت زندگی 

تشخیص مثانه عصبی

اگر پزشک، مشکوک به مثانه نوروژنیک باشد، معاینه انجام می‌دهد و احتمالاً چندین آزمایش از سیستم عصبی و مثانه را تجویز می‌کند. آزمایشات آن عبارت‌اند از: 

مطالعات یورودینامیک

این تست‌های عملکرد مثانه، میزان ادراری که مثانه شما می‌تواند نگه دارد، فشار داخل مثانه، میزان جریان ادرار و میزان تخلیه مثانه زمانی که پر است را اندازه‌گیری می‌کند. ممکن است حسگرهای خاصی روی پوست شما در نزدیکی مجرای ادرار (لوله‌ای که ادرار از آن عبور می‌کند) یا راست روده قرار داده شود تا ببیند آیا عضلات و اعصاب در آن قسمت‌های بدن شما به درستی کار می‌کنند یا خیر. 

سیستوسکوپی مثانه عصبی

پزشک، ممکن است سیستوسکوپی را برای بررسی داخل مثانه و مجرای ادرار با استفاده از یک تلسکوپ کوچک (سیستوسکوپ) انجام دهد. 

آزمایش‌های دیگر 

سایر آزمایشات عبارت‌اند از: 

• آزمایشات اولتراسوند
• اشعه ایکس
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) 
• اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) 

درمان مثانه عصبی

پزشک با بیمار، همکاری می‌کند تا در مورد برنامه درمانی مناسب برای آنچه که باعث ایجاد مثانه نوروژنیک می‌شود تصمیم بگیرند. برخی از گزینه‌های درمان مثانه نوروژنیک عبارت‌اند از: 

• تغییرات سبک زندگی
• کاتتریزاسیون متناوب تمیز (CIC)
• کاتتریزاسیون مداوم
• تزریق سم بوتولینوم A (Botox®)
• مجرای روده

همچنین درمورد درمان بیش فعالی مثانه بخوانید!

تغییرات سبک زندگی

این تغییرات ممکن است شامل اجتناب از برخی غذاها یا نوشیدنی‌هایی باشد که می‌توانند مثانه شما را تحریک کنند. اینها شامل الکل، برخی نوشیدنی‌های کافئین دار مانند قهوه و نوشابه است. مدیریت خوب قند خون برای افراد مبتلا به دیابت و مدیریت یبوست نیز می‌تواند کمک کننده باشد. 

کاتتریزاسیون متناوب تمیز (CIC)

کاتترها لوله‌های نازک و انعطاف‌پذیری هستند که می‌توانند از طریق مجرای ادرار و مثانه وارد شوند تا ادرار را تخلیه کنند. شما می‌توانید یاد بگیرید که چگونه این کار را خودتان انجام دهید تا بتوانید مثانه خود را در برنامه خود تخلیه کنید. 

بیشتر بخوانید: درمان بی‌اختیاری ادرار در بانوان و آقایان به صورت قطعی!

کاتتریزاسیون مداوم

در این روش باید همیشه از کاتتر استفاده کرد. کاتتر یک لوله کوچک است که می‌تواند از طریق مجرای ادرار یا از طریق دیواره پایین شکم (لوله فوق عانه) قرار گیرد. 

داروها

داروهایی که مثانه نوروژنیک را درمان می‌کنند شامل: اکسی بوتینین، تولترودین، میرابگرون، سولیفناسین سوکسینات و غیره می‌شوند. 

تزریق سم بوتولینوم A (Botox®)

پزشک بوتاکس را به مثانه یا اسفنکترهای ادراری تزریق می‌کند. 

تقویت مثانه (سیستوپلاستی تقویتی): در این جراحی، جراح بخش‌هایی از روده (کولون سیگموئید) را برمی دارد و به دیواره‌های مثانه می‌چسباند. این کار باعث کاهش فشار داخلی مثانه و افزایش توانایی آن در ذخیره ادرار می‌شود. 

مجرای روده

بخشی از روده کوچک برای ساختن استومای ادرار استفاده می‌شود. این استوما به یک کیسه متصل به خارج بدن تخلیه می‌شود. 

کلام پایانی 

مثانه نوروژنیک را می‌توان مدیریت کرد، حتی اگر قابل درمان نباشد. روش‌هایی برای مقابله با اختلال عملکرد مثانه نوروژنیک در حال اصلاح است. افراد می‌توانند با پیروی از پیشنهاداتی که از پزشک در مورد تغییرات سبک زندگی دریافت می‌کنند این مشکل را مدیریت کنند. همچنین حفظ وزن مناسب می‌تواند به بی‌اختیاری ادرار کمک کند. 

سوالات متداول