تکرر ادرار در دوران بارداری یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که بسیاری از مادران تجربه می‌کنند. احساس نیاز مکرر رفتن به سرویس بهداشتی، بیدار شدن‌های شبانه و نگرانی از عوارض این وضعیت می‌تواند آرامش و کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد. این مشکل اگرچه در بسیاری از موارد طبیعی است، اما گاهی می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات ادراری باشد که نیاز به بررسی تخصصی دارد. دکتر محمدرضا جعفری متخصص اورولوژی با سال‌ها تجربه در تشخیص و درمان مشکلات ادراری، بهترین راهنمای شما برای کنترل تکرر ادرار در بارداری است. با برنامه‌های درمانی علمی و شخصی‌سازی‌شده ایشان می‌توانید علائم را به حداقل برسانید و دوران حساس بارداری را با آرامش بیشتری سپری کنید.

علت تکرر ادرار در بارداری چیست؟

علت تکرر ادرار در بارداری معمولا ترکیبی از تغییرات فیزیولوژیکی طبیعی بدن و فشار فیزیکی است. مهم است که این دلایل را دقیق بدانید تا بتوانید آنها را مدیریت کنید و در صورت وجود مشکل غیرطبیعی، سریعا به متخصص اورولوژی یا زنان مراجعه کنید. برخی از مهم‌ترین دلایل تکرر ادرار در بارداری عبارتند از:

• افزایش حجم خون و فیلتر شدن کلیه‌ها: در دوران بارداری، حجم خون بدن مادر تا حدود ۳۰–۵۰٪ افزایش پیدا می‌کند. این یعنی کلیه‌ها باید مایعات بیشتری را فیلتر کنند و در نتیجه میزان ادرار بیشتر می‌شود. در این شرایط مادر تمایل بیشتر به مصرف مایعات نیز پیدا خواهد کرد. 
• فشار رحم بر مثانه: با رشد جنین، رحم بزرگ‌تر می‌شود و روی مثانه فشار می‌آورد. این فشار باعث می‌شود مادر حس دفع مکرر ادرار داشته باشد و حتی گاهی حجم کمی از ادرار هم باعث احساس تخلیه شود. این دلیل معمولا در سه‌ماهه دوم و سوم بیشتر دیده می‌شود.
• هورمون‌ها و شل شدن عضلات: هورمون‌های بارداری به‌خصوص پروژسترون و هورمون ریلاکسین باعث شل شدن عضلات بدن می‌شوند. عضلات مثانه هم تحت تاثیر این هورمون‌ها کمی شل می‌شوند. در نتیجه ظرفیت نگهداری ادرار کاهش پیدا می‌کند.
• عفونت ادراری یا مشکلات پزشکی: گاهی تکرر ادرار می‌تواند نشانه عفونت ادراری (UTI) یا سایر مشکلات اورولوژیک باشد. اگر همراه با سوزش، درد یا تغییر رنگ ادرار باشد، باید فورا توسط متخصص اورولوژی بررسی شود.
• دیابت بارداری: در برخی موارد افزایش قند خون در بارداری می‌تواند باعث افزایش ادرار شود، زیرا بدن سعی می‌کند قند اضافی را از طریق ادرار دفع کند. 

تکرر ادرار در بارداری چگونه است؟

تکرر ادرار در بارداری معمولا با افزایش دفعات مراجعه به دستشویی و کاهش ظرفیت نگهداری ادرار مشخص می‌شود. اما جزئیاتش کمی جالب است و دانستن آن به مادران کمک می‌کند بفهمند چه چیزی طبیعی است و چه چیزی نیاز به بررسی دارد. بسیاری از زنان باردار در ماه‌های اول و سوم بیش از ۸ تا ۱۰ بار در روز نیاز به دفع ادرار پیدا می‌کنند و شب‌ها ممکن است چندین بار از خواب بیدار شوند که به آن نکتوری (nocturia) می‌گویند. بعضی از مادران متوجه می‌شوند که با وجود اینکه مقدار کمی ادرار دفع می‌کنند، اما احساس شدید برای رفتن به سرویس بهداشتی دارند. این حالت در دوران بارداری به دلیل فشار مثانه و تغییرات هورمونی طبیعی است. تکرر ادرار طبیعی معمولا بدون درد و سوزش است. اما اگر همراه با درد یا سوزش هنگام ادرار، خون در ادرار، تب یا لرز و ادرار بسیار تیره یا بدبو باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.

آیا تکرر ادرار نشانه بارداری است؟

بله، تکرر ادرار می‌تواند یکی از نشانه‌های اولیه بارداری باشد، اما همیشه تنها دلیل اصلی آن نیست و نمی‌توان فقط بر اساس آن بارداری را تشخیص داد. پس از لقاح هورمون hCG (گنادوتروپین جفتی انسان) سریعا افزایش می‌یابد. این هورمون باعث می‌شود جریان خون به کلیه‌ها بیشتر شود و ادرار بیشتری تولید شود. حتی در ماه‌های اول بدن مادر شروع به تولید حجم خون بیشتر می‌کند تا جنین را تغذیه کند. این افزایش خون باعث می‌شود کلیه‌ها مایعات بیشتری را فیلتر کنند و نیاز به دفع ادرار بیشتر شود. در مراحل اولیه رحم هنوز کوچک است. اما با رشد تدریجی آن در طول بارداری فشار روی مثانه افزایش می‌یابد و تکرر ادرار تشدید می‌شود.

بیشتر بخوانید: آیا عفونت ادراری در بارداری خطرناک است؟

ارتباط تکرر ادرار در بارداری و جنسیت جنین

هیچ دلیل علمی برای ارتباط بین تکرر ادرار در بارداری و جنسیت جنین وجود ندارد. با این حال برخی باورهای سنتی و تجربی بین مادران وجود دارد که معتقدند اگر تکرر ادرار زیاد باشد، احتمال دختر بودن جنین بیشتر است و اگر کمتر باشد احتمال پسر بودن بیشتر است. این نظریه‌ها بر اساس تجربه شخصی یا سنتی است و تحقیقات علمی آن را تایید نمی‌کنند. تکرر ادرار را نمی‌توان نشانه جنسیت جنین دانست. تنها راه مطمئن برای تعیین جنسیت جنین سونوگرافی تخصصی در زمان مناسب بارداری یا آزمایش‌های ژنتیکی است.

زمان شروع تکرر ادرار در بارداری

زمان شروع تکرر ادرار در بارداری معمولا به مرحله بارداری و تغییرات فیزیولوژیکی بدن مادر بستگی دارد. تکرر ادرار از هفته‌های ابتدایی بارداری شروع می‌شود. هورمون hCG و پروژسترون که باعث افزایش جریان خون به کلیه‌ها و تحریک تولید ادرار می‌شوند. در برخی از شرایط مادر قبل از اینکه متوجه بارداری شود، دفعات بیشتری به دستشویی نیاز دارد. اما در سه ماهه دوم تکرر ادرار کاهش پیدا می‌کند. رحم هنوز بزرگ است اما فشار روی مثانه کمتر از سه‌ماهه سوم است و بدن به تغییرات هورمونی عادت می‌کند. در سه ماه سوم دوباره تکرر ادرار افزایش پیدا می‌کند زیرا رحم و جنین فشار بیشتری روی مثانه وارد می‌کنند که باعث کاهش ظرفیت نگهداری ادرار و افزایش دفعات مراجعه به دستشویی می‌شود.

تکرر ادرار در بارداری تا کی ادامه دارد؟

تکرر ادرار در بارداری معمولا با تغییرات فیزیولوژیکی بدن و رشد جنین شروع و پایان می‌یابد. اما شدت و مدت آن می‌تواند برای هر مادر متفاوت باشد. تکرر ادرار معمولا از هفته‌های ابتدایی بارداری شروع می‌شود و تا پایان بارداری می‌تواند ادامه داشته باشد. فقط در برخی از هفته‌های میانه بارداری این مقدار کمتر می‌شود و در پایان بارداری به دلیل بزرگ شدن جنین و فشار بر روی مثانه مجدد افزایش پیدا می‌کند. البته در بسیاری از مادران ممکن است این روند از ابتدا تا پایان بارداری ادامه دار باشد که جای نگرانی نیست.

آیا تکرر ادرار در بارداری خطرناک است؟

تکرر ادرار در بارداری اگر بدون سوزش ادرار باشد معمولا طبیعی و بی‌خطر است، اما در برخی موارد می‌تواند نشانه یک مشکل پزشکی باشد که نیاز به بررسی تخصصی دارد. عفونت ادراری (UTI) شایع‌ترین علت غیرطبیعی تکرر ادرار در بارداری است که باید برای درمان به موقع آن اقدام کرد. همچنین مادرانی که به دیابت در بارداری مبتلا هستند نیاز بیشتری به ادرار کردن دارند. در این شرایط بهتر است اگر مادر به بیماری یا مشکل خاصی مبتلا است برای درمان به موقع آن اقدام کند تا خطری برای بارداری به همراه نداشته باشد. اما تکرر ادرار به تنهایی در دوران بارداری خطر و عوارضی را به همراه نخواهد داشت.

درمان تکرر ادرار در بارداری

تکرر ادرار در بارداری برای بسیاری از مادران آزاردهنده است و این موضوع می‌تواند برکیفیت خواب و استراحت آن‌ها در این دوران تاثیر منفی داشته باشد. اما جای نگرانی نیست زیرا با روش‌های درمانی ساده و بدون عوارض می‌توان این مشکل را تا حد زیادی درمان کرد و از عود مجدد آن پیشگیری کرد. برخی از مهم‌ترین راه‌های درمان تکرر ادرار در بارداری که می‌توان به آن اشاره کرد عبارتند از:  

تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی

مصرف زیاد آب در طول روز خوب است. اما حدود ۲ ساعت قبل از خواب مصرف مایعات را کاهش دهید تا از بیداری شبانه جلوگیری شود. همچنین مصرف مکرر قهوه، چای پررنگ و نوشابه ادرارآور است و تکرر ادرار را تشدید می‌کنند. هنگام رفتن به دستشویی مثانه را کاملا تخلیه کنید تا تعداد دفعات مراجعه کمتر شود. از مصرف غذاهای تند، ترش و خیلی شور جلوگیری کنید. مصرف فیبر کافی برای جلوگیری از یبوست که می‌تواند فشار روی مثانه را افزایش دهد می‌تواند در دوران بارداری بسیار مفید باشد.

تمرینات کف لگن (تمرینات کگل)

تمرینات کگل عضلات نگهدارنده مثانه را تقویت می‌کند و به کاهش بی‌اختیاری ادرار کمک می‌کند. بهتر است اگر در دوران تکرر ادرار باعث ناراحتی شما شده است این تمرینات را انجام بدون اینکه فشاری به خودتان وارد کنید انجام دهید. عضلاتی که برای جلوگیری از ادرار استفاده می‌شود را منقبض کنید. ۵ تا ۱۰ ثانیه نگه دارید و سپس رها کنید. روزانه ۱۰ تا ۱۵ بار و ۳ بار در روز تکرار کنید. این تمرین اگر چند روز انجام می‌شود می تواند تاثیر بسیار موثری داشته باشد.

بررسی و درمان مشکلات زمینه‌ای

اگر تکرر ادرار همراه با سوزش، خون، تب یا درد پهلو باشد. احتمال عفونت ادراری یا دیابت بارداری وجود دارد و باید سریعا بررسی شود. درمان به موقع این مشکلات، تکرر ادرار را کاهش می‌دهد و از عوارض بارداری پیشگیری می‌کند. بهتر است قبل از اقدام به بارداری این مشکلات را درمان کنید و یا اگر در دوران بارداری به این بیماری‌ها مبتلا شده‌اید تحت نظر پزشکی باتجربه باشید تا مشکلی برای خودتان و جنین ایجاد نشود. 

درمان دارویی تکرر ادرار در بارداری

مصرف اکثر داروهای ادرارآور یا ضد تکرر ادرار در بارداری مجاز نیستند. اما در صورت وجود مشکل جدی مثل بی‌اختیاری ادرار یا عفونت ادراری، درمان دارویی تنها تحت نظر دکتر متخصص می‌تواند انجام شود. در این شرایط باید وضعیت مادر و جنین به طور دقیق بررسی شود تا دارویی که تجویز می‌شود عوارض و مشکلاتی را برای آن‌ها به همراه نداشته باشد.

کلام پایانی

تکرر ادرار در بارداری گرچه معمولا طبیعی و بی‌خطر است. اما در برخی از شرایط می‌تواند نشانه مشکلاتی مانند عفونت ادراری یا دیابت بارداری باشد. با رعایت نکات ساده مثل کنترل مصرف مایعات، تمرینات کف لگن و سبک زندگی مناسب می‌توان این مشکل را تا حد زیادی مدیریت کرد. برای اطمینان کامل و پیشگیری از عوارض مشاوره با متخصص اورولوژی دکتر محمدرضا جعفری بهترین راهکار است. دکتر جعفری با تجربه و تخصص در درمان مشکلات ادراری، شما را در دوران بارداری راهنمایی و همراهی می‌کند تا سلامت شما و جنین تضمین شود. برای دریافت مشاوره می‌توانید با شماره تماس کلینیک دکتر جعفری تماس بگیرید. 

سوالات متداول