سوزش ادراری چیست؟

سوزش ادرار که به آن دیزوری یا دیسوریا (Dysuria) گفته می‌شود، به معنی این است که فرد هنگام ادرار، سوزش، درد و ناراحتی را در مجرای ادرار حس می‌کند. مجرای خروج ادرار یا میزراه به علت‌های مختلفی دچار درد و سوزش ادرای می‌شود. گاهی این سوزش، نشانه‌هایی مانند: دفع خون، دردناک شدن رابطه جنسی، خارش، درد بسیار زیاد، تب و لرز را نیز به همراه دارد. اگر علائمی مانند: سوزش، خارش و درد در شروع ادرار رخ دهند، احتمالا نشانه عفونت هستند. اما، در صورتی که این نشانه‌ها را در پایان ادرار کردن تجربه کنید، نشانه مشکل در مثانه یا پروستات هستند. به لحاظ آماری تعداد زنانی که دچار سوزش ادرار می‌شوند، بیشتر از آقایان است که بیشتر ناشی از مسائل جنسی مانند بارداری است. 

در مورد رفلاکس ادراری نیز بخوانید.

علت سوزش ادراری

به طور کلی، علت سوزش ادراری در مردان شامل ابتلا به سرطان، شیمی درمانی سرطان، بیماری‌های (STD) یا بیماری‌های ناشی از روابط جنسی آلوده، مانند: سوزاک، تبخال یا زخم تناسلی، بیماری پروستاتیت، بیماری پیلونفریت (عفونت کلیه)، اورتریت (عفونت مجاری ادرار)، تنگی میزراه، UTI یا عفونت سیستم ادرار و استفاده از وسایل بهداشتی مانند: عطر، صابون و… است. همچنین، علت سوزش ادراری در زنان، بیشتر در اثر عفونت‌های قارچی و باکتریایی مانند: بیماری کاندیدا، واژینوز باکتریایی (یا رشد بیش از حد باکتری در واژن)، کلامیدیا، سوزاک، تریکومونیازیس، واژینیت ویروسی و غیرعفونی، حساسیت مجرای تناسلی هستند. یکی دیگر از دلایل این بیماری در زنان کوتاه بودن اندازه لوله دفع ادرار در بانوان است.

سوزش ادراری نشانه چیست؟

همانطور که در بالا اشاره کردیم، سوزش ادراری یک نشانه مشترک بین بیماری‌های مختلف است. این بیماری‌ها معمولا مربوط به سیستم ادراری و کلیه‌ها هستند. در ادامه به بررسی بیماری‌هایی که نشانه‌ای از علت سوزش ادراری هستند پرداخته‌ایم:

• سنگ کلیه
• عفونت کلیه
• عفونت واژن
• عفونت‌ها و زخم‌های مقاربتی و جنسی
• کیست تخمدان‌ها
• التهاب سیستم ادراری و تناسلی
• سیستیت
• پروستاتیت
• اوروپاتی انسدادی

سنگ کلیه

سنگ کلیه به دلیل انسداد مجرای ادراری به وجود می‌آید و منجر به سوزش ادراری یا Dysuria می‌شود. زمانی که سنگ در سیستم ادراری حرکت می‌کند، به مجرای ادراری آسیب می‌رساند و باعث التهاب و تحریک آن می‌شود. این وضعیت نیز باعث سوزش و درد هنگام ادرار کردن می‌شود. همچنین، وقتی سنگ کلیه از بدن خارج می‌شود، با بافت‌های داخلی مجرای ادراری برخورد می‌کند و به آن‌ها آسیب می‌زند که این وضعیت نیز باعث سوزش ادراری می‌شود. علائم دیگر سنگ کلیه، شامل: حالت تهوع، استفراغ، سوزش ادرار، درد کمر، پهلو، تب و لرز می‌شوند.

عفونت کلیه 

در صورت ابتلا به عفونت ادرار، کلیه‌ها، میزنای (مجرای انتقال دهنده ادرار به مثانه) یا عفونت در میزراه که لوله خروج ادرار از مثانه به بیرون است، فرد دچار تب، دفع خون با ادرار، بوی بد، درد در قسمت پهلو و تکرر ادرار می‌شود. باکتری‌های عامل این عفونت، از راه میزراه به مجرای ادرار و کلیه وارد می‌شوند و در نهایت منجر به سوزش ادراری می‌شوند. 

نکته: سوزش ادرار اگر همراه با دفع خون باشد، می‌تواند نشانه بیماری هماچوری یا بیماری خاصی در سیستم ادرار باشد یا در اثر ضربه به شکم، مثانه و شدت بالای عفونت ایجاد شده باشد که نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد. 

عفونت واژن 

عفونت واژن به دلیل این که بافت‌های مخاطی واژن و مجاور آن، در برخی شرایط آسیب می‌بینند، باعث سوزش ادراری می‌شود. درواقع، عفونت واژن باعث تحریک و التهاب این بافت‌ها می‌شود که به سوزش و درد در هنگام ادرار کردن منجر می‌شود. همچنین، این عفونت باعث تحریک مجرای ادراری نیز می‌شود. از طریق تماس بین واژن و لوله ادرار، عفونت واژن تاثیر منفی بر روی جریان ادرار نیز دارد و باعث سوزش ادراری می‌شود.

در مورد تغییر رنگ ادرار نیز بخوانید.

عفونت‌ها و زخم‌های مقاربتی و جنسی

بعضی عفونت‌ها از طریق ارتباط جنسی منتقل شده و باعث سوزش ادرار می‌شوند؛ مانند، تبخال تناسلی، که عامل آن عفونت از راه مقاربت جنسی یا انتقال از طریق مادر باردار به نوزاد است و باعث ایجاد وزیکول‌هایی ریز و دردناک در محل عفونت می‌شود. عفونت‌های مقاربتی، منجر به سوزش ادرار، ترشحات غیر نرمال، زخم‌ها و تبخال تناسلی، کلامیدیا و سوزاک می‌شوند. از نشانه‌های سوزاک، سوزش ادراری و چرکی شدن ترشحات در آلت مردان و درد در ناحیه لگن با ترشحات چرکی واژن در زنان است. 

در زنان، اندومتریت یا عفونت‌های بیرون از سیستم ادرار، مشکلاتی مانند: ملتهب شدن دیواره رحم، التهاب لگن یا PID سوزش ادرار را ایجاد می‌کنند. التهاب لگن، بیماری عفونی است که از واژن شروع شده و به مجاری ادرار، تخمدان، لوله فالوپ و تخمدان سرایت می‌کند. اگر سوزش ادرار در زمان قاعدگی باشد، معمولا به دلیل جدا شدن بافت رحم و ورود آن به مجرای ادرار و واژن است. در مردان، دیورتیکولیت یا بیماری‌های بیرون سیستم ادرار نیز باعث سوزش ادرار می‌شوند. این بیماری‌ها منجر به ضعیف شدن دیواره روده همراه با درد، عفونت، حساس شدن شکم و التهاب می‌شوند. 

کیست تخمدان‌ها

وجود کیست در تخمدان‌ها، باعث خونریزی غیرعادی، درد در ناحیه لگن، مثانه، کمر، کامل تخلیه نشدن مثانه، سوزش ادرار و درد قاعدگی می‌شود.

التهاب سیستم ادراری و تناسلی

التهاب‌های سیستم ادراری و تناسلی به دلایل مختلفی به وجود می‌آیند. سنگ کلیه، بیماری مثانه، حساسیت و تحریک‌پذیر شدن میزراه به دلیل فعالیت جنسی، یائسگی و خشک شدن واژن از جمله این دلایل هستند. همچنین حساس شدن واژن به دلیل استفاده از صابون، دستمال توالت، وجود تومور در سیستم ادراری، تنگ بودن مجرای ادرار یا میزراه، استفاده از داروهای مختلف، مکمل‌ها و انجام فعالیت‌هایی که باعث حساسیت می‌شوند، مانند: دوچرخه سواری، ایجاد می‌شوند. 

سیستیت (Cystitis) 

بیماری سیستیت (Cystitis) یک بیماری التهابی است که معمولا باعث التهاب و تحریک مجرای ادراری می‌شود. سوزش ادراری می‌تواند نشانه این بیماری باشد. اگر سیستیت همراه با عفونت ادراری باشد، علائم آن شدیدتر می‌شود. درمان این بیماری معمولا شامل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، استراحت و مصرف بیشتر مایعات است. 

پروستاتیت

پروستاتیت، بیماری است مربوط به عفونت در غده پروستات است که باعث تب و لرز، تکرر ادرار و سوزش، دفع خون، مشکل در کنترل و تخلیه ادرار، درد در دستگاه تناسلی، درد در کمر، شکم، مجاری ادرار، عضلات، لگن و ران شده و در غده پروستات نیز تورم و التهاب ایجاد می‌کند. به دلیل ارتباط مستقیم مجرای ادرار با غده پروستات، عفونت و التهاب به راحتی به این مجرا منتقل می‌شوند. 

نکته: عفونت‌های ادراری و مقاربتی، متقابلا می‌توانند باعث ایجاد عفونت و التهاب در غده پروستات نیز شوند. 

اوروپاتی انسدادی

گاهی ادرار، به دلیل مسدود شدن مثانه یا مجاری ادرار، در اثر عفونت یا دلایل دیگر، به کلیه‌ها بر می‌گردد و این امر با سوزش ادرار همراه است که به آن اوروپاتی انسدادی گفته می‌شود.

مهم‌ترین علت سوزش ادراری در زنان چیست؟ 

همانطور که توضیح دادیم، عفونت دستگاه ادراری مهم‌ترین دلیل دیزوری در مردان و زنان است. سیستیت یا عفونت مثانه یکی دیگر از مهم‌ترین دلایل سوزش ادرار در زنان است. دیگر دلیل مهم که باعث دیسوریا در زنان می‌شود، عفونت‌های واژینال هستند. اندومتریت و سایر علل خارج از دستگاه ادراری نیز از دلایل مهم بروز سوزش ادرار در بانوان هستند. التهاب مثانه یا مجرای ادرار، فعالیت‌های جنسی و استفاده از محصولات جنسی و بهداشتی الکلی یا معطر نیز از دیگر دلایل مهمی هستند که باعث دیزوری یا سوزش ادراری در زنان می‌شوند. 

مهم‌ترین علت سوزش ادرار در مردان چیست؟ 

در بالا علت‌های دیزوری یا دیسوریا را توضیح دادیم، اما در ادامه مهم‌ترین دلایل بروز این عارضه در مردان را بررسی می‌کنیم. یکی از مهم‌ترین دلایل دیزوری، عفونت دستگاه ادراری است. این عفونت باعث التهاب و سوزش در حین ادرار کردن می‌شود. دیگر دلیل مهم سوزش، عفونت‌های خارج از دستگاه ادراری مانند دیورتیکولیت است. همچنین بیماری‌های پروستات مانند پروستاتیت نیز از دلایل مهم درد و سوزش در هنگام ادرار کردن هستند. 

عوامل خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری

برخی شرایط و عوامل خطر باعث بالا رفتن احتمال ابتلا به عفونت ادراری می‌شوند. توجه به این عوامل خطر در پیشگیری از عفونت‌های دستگاه ادراری موثر است و به افراد کمک می‌کند تا در صورت بروز علائم، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنند. این عوامل خطر عبارتند از:

• جنسیت: مجرای خروج ادرار در زنان کوتاه‌تر از مردان است. نزدیک بودن این مجرا به واژن و مقعد باعث ایجاد شرایطی می‌شود که ورود میکروب‌ها به دستگاه ادراری را آسان می‌کند. 
• دیابت: در افراد مبتلا به دیابت، به دلیل بالا بودن قند خون، عملکرد سیستم ایمنی ضعیف‌تر می‌شود. این امر خطر عفونت را افزایش دهد. 
• افزایش سن: با افزایش سن، سیستم ایمنی فرد به تدریج ضعیف می‌شود که این امر فرد را بیشتر در معرض عفونت‌های مختلف، از جمله عفونت‌های دستگاه ادراری، قرار می‌دهد. 
• بزرگی پروستات: بزرگ شدن پروستات مانع از تخلیه کامل مثانه می‌شود و این موضوع خطر ابتلا به عفونت‌های ادراری را افزایش می‌دهد. 
• سنگ کلیه: وجود سنگ‌های کلیه که باعث انسداد و کاهش دفع ادرار می‌شوند، شرایطی را ایجاد می‌کند که احتمال عفونت را افزایش می‌دهند. 
• بارداری: تغییرات هورمونی در دوران بارداری منجر به تخلیه ناقص مثانه در هنگام ادرار کردن می‌شود و احتمال ابتلا به عفونت ادراری را در دوران بارداری بیشتر می‌کند. 
• داشتن کاتتر ادراری: استفاده طولانی‌ مدت از کاتتر یا سوند نیز باعث افزایش خطر عفونت در بیماران می‌شود. 
• عفونت واژن: در برخی موارد، عفونت‌های قارچی واژن، منجر به ابتلا به عفونت دستگاه ادراری و در نتیجه سوزش ادرار می‌شوند. 

راه‌های پیشگیری از سوزش ادراری

سوزش هنگام ادرار یا دیسوریا، نشانه بیماری‌ها و شرایط پزشکی مختلف است که در بالا به آن‌ها اشاره کرده‌ایم، بنابراین برای پیشگیری از این وضعیت باید از بروز علت‌های آن پیشگیری کنید. برای پیشگیری از برخی بیماری‌ها مانند دیابت راهی وجود ندارد، اما می‌شود از بیماری دیگر مانند عفونت‌های ادراری، سنگ کلیه و … جلوگیری کرد که هرکدام به رعایت نکات و انجام اقدامات خاصی نیاز دارند. به صورت کلی برای جلوگیری از دیسوریا اقدامات زیر را انجام دهید: 

• در روز دو تا سه لیتر آب بنوشید. 
• اگر از پد بی‌اختیاری ادرار استفاده می‌کنید، به محض اینکه کثیف شد آن را عوض کنید. 
• بعد از ادرار کردن، با استفاده از دستمال مناسب ادرار را از داخل و لب‌های واژن پاک کنید.

کلام پایانی

اگر هرگونه علامتی مانند: سوزش ادراری، درد در هنگام ادرارکردن یا تغییرات دیگر در ادرار مشاهده می‌کنید، بهتر است که به دکتر محمدرضا جعفری مراجعه کنید تا علت این علامت را تشخیص دهد و درمان مناسب را تجویز کند. حفظ سلامتی ارزشمند است و بهتر است به مشکلات جسمانی خود توجه کنید و زودتر اقدام به درمان آن‌ها کنید. با توجه به اهمیت بهداشت، بهتر است مسائل مربوط به بهداشت جنسی و مجاری ادراری را جدی بگیرید. دکتر جعفری فلوشیپ فوق تخصصی اورولوژی یکی از بهترین پزشکان در زمینه درمان بیماری‌های کلیه و مجاری ادرار است.