سیستوسکوپی یک روش تشخیصی و درمانی است که در آن پزشک از یک لوله نازک با دوربین و نور در انتهای آن، برای مشاهده داخل مثانه و مجاری ادراری استفاده می‌کند. این روش برای تشخیص و درمان طیف وسیعی از مشکلات ادراری مانند عفونت‌های مکرر، سنگ‌های مثانه، تومورها، خون در ادرار و بزرگ شدن پروستات به کار می‌رود. در طول سیستوسکوپی، پزشک می‌تواند از این ابزار برای برداشتن سنگ‌های کوچک، نمونه‌برداری از بافت و یا انجام برخی از عمل‌های جراحی کوچک استفاده کند. این روش معمولاً در مطب پزشک یا بیمارستان تحت بی‌حسی موضعی یا عمومی انجام می‌شود. در این مقاله به بررسی نحوه انجام آن، فواید و عوارض عمل سیستوسکوپی می‌پردازیم. 

سیستوسکوپی چیست؟

سیستوسکوپی یا به انگلیسی Cystoscopy روشی است که به پزشک اجازه می‌دهد پوشش مثانه و لوله‌ای که ادرار را از بدن خارج می‌کند، بررسی کند. در این روش، یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر به نام سیستوسکوپ که در انتهای آن یک منبع نور و یک دوربین کوچک قرار دارد، از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می‌شود. با استفاده از این دوربین، پزشک می‌تواند دیواره داخلی مثانه و مجرای ادرار را به دقت بررسی کند. این روش با استفاده از ژل بی‌حس‌کننده موضعی برای بی‌حس کردن مجرای ادرار انجام می‌شود. همچنین، ممکن است برخی اوقات در بیمارستان و تحت بیهوشی عمومی انجام شود.

علت انجام عمل سیستوسکوپی

عمل سیستوسکوپی همانطور که اشاره کردیم، یک روش تشخیصی برای بیماری‌های مجاری ادراری به شمار می‌رود. علت‌های انجام  عمل سیستوسکوپی بسیار است و هر فرد ممکن است به دلایل مختلف این روش تشخیصی را انجام دهد. در این بخش به بررسی علت‌های انجام  عمل سیستوسکوپی می‌پردازیم. 

• تشخیص خون در ادرار: در صورت مشاهده خون در ادرار در طولانی مدت، پزشک ممکن است برای یافتن علت آن، انجام عمل سیستوسکوپی را تجویز کند.
• درد یا سوزش هنگام ادرار کردن:  عمل سیستوسکوپی می‌تواند برای تشخیص عفونت‌های مجاری ادراری، سنگ کلیه یا مشکلات دیگر که باعث درد و سوزش ادرار می‌شوند، انجام شود.
• تکرر یا بی‌اختیاری ادرار: اگر شما به طور مکرر احساس نیاز به ادرار کردن دارید یا کنترل مثانه خود را از دست داده‌اید، عمل سیستوسکوپی می‌تواند به تشخیص علت این مشکلات کمک کند.
• تومورهای مثانه: سیستوسکوپی یکی از روش‌های اصلی تشخیص تومورهای مثانه است. در طول این روش، پزشک می‌تواند نمونه کوچکی از بافت (بیوپسی) را برای بررسی زیر میکروسکوپ، بردارد.
• بزرگی پروستات: در مردان، سیستوسکوپی می‌تواند برای بررسی بزرگ شدن پروستات و تأثیر آن بر مجرای ادرار استفاده شود.

انواع مختلف عمل سیستوسکوپی

انتخاب نوع سیستوسکوپی به عوامل مختلفی از جمله دلیل انجام سیستوسکوپی، وضعیت بیمار، تجربه پزشک و تجهیزات موجود در مرکز درمانی بستگی دارد. پزشک با توجه به شرایط شما بهترین نوع سیستوسکوپی را انتخاب خواهد کرد. در ادامه این دو نوع سیستوسکوپی را به اختصار توضیح می‌دهیم: 

• سیستوسکوپ انعطاف پذیر: در این نوع از عمل، از یک لوله نازک و قابل انعطاف استفاده می‌شود. این نوع سیستوسکوپی معمولاً با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و برای بیمار درد کم‌تری دارد. از آن‌جایی که این لوله قابلیت انعطاف دارد، پزشک می‌تواند به راحتی به نقاط مختلف مثانه دسترسی پیدا کند. سیستوسکوپی منعطف برای تشخیص بیماری‌ها و انجام برخی از درمان‌های ساده‌تر مانند برداشتن سنگ‌های کوچک مناسب‌تر است.
• سیستوسکوپ سفت و سخت: در این نوع، از یک لوله سفت و غیر قابل انعطاف استفاده می‌شود. به دلیل قطر زیاد لوله، معمولاً نیاز به بیهوشی عمومی وجود دارد و بیشتر برای جراحی‌های پیچیده‌تر و برداشتن توده‌های بزرگ‌تر استفاده می‌شود. این نوع سیستوسکوپی می‌تواند برای بیمار دردناک‌تر باشد و احتمال بروز عوارضی مانند خونریزی و عفونت در آن بیشتر است.

سیستوسکوپی برای تشخیص چه بیماری‌هایی انجام می‌شود؟ 

سیستوسکوپی برای تشخیص بیماری‌هایی مانند عفونت‌های مکرر ادراری، سنگ‌های مثانه، تومورهای مثانه، بزرگ شدن پروستات، خون در ادرار، مشکلات کنترل مثانه و تنگی مجرای ادرار به کار می‌رود. همچنین، این روش برای نمونه‌برداری از بافت‌های مشکوک و بررسی دقیق‌تر آن‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این بخش برخی از بیماری‌هایی که توسط این روش تشخیص داده می‌شوند را بررسی کردیم:

تشخیص بیماری‌های مثانه 

یکی از کاربردهای عمل سیستوسکوپی، تشخیص برخی بیماری‌های مثانه است به عنوان مثال می‌توان به تشخیص سرطان مثانه، سنگ مثانه و التهاب مثانه (سیستیت) اشاره کرد. همچنین این روش تشخیصی، می‌تواند تنگی مجرای ادرار را در جایی که از غده پروستات عبور می‌کند، نشان دهد. 

درمان بیماری‌های مثانه 

از روش سیستوسکوپی، علاوه بر تشخیص، می‌توان برای درمان برخی بیماری‌ها نیز استفاده کرد. ابزارهای ویژه‌ای را می‌توان از طریق سیستوسکوپ برای درمان برخی بیماری‌ها به دستگاه مجاری ادراری عبور داد. به عنوان مثال، تومورهای بسیار کوچک مثانه ممکن است در طی این روش برداشته شوند. سایر بیماری‌هایی که از طریق انجام سیستوسکوپی قابل تشخیص هستند، به شرح زیر است: 

• سرطان مثانه
• سنگ‌های مثانه
• التهاب مثانه (سیستیت)
• بزرگی پروستات
• خون در ادرار (هماچوری)
• تکرر ادرار و بی‌اختیاری ادرار
• تومورهای مجرای ادرار

سیستوسکوپی چگونه انجام می‌شود؟ 

عمل سیستوسکوپی روشی است که برای بررسی داخل مثانه و مجاری ادراری استفاده می‌شود. در این روش، پزشک از یک ابزار مخصوص به نام سیستوسکوپ استفاده می‌کند. سیستوسکوپ یک لوله نازک و قابل انعطاف یا سفت است که در انتهای آن یک دوربین کوچک و منبع نور قرار دارد. این ابزار از طریق مجرای ادرار وارد مثانه شده و تصاویری از داخل مثانه را بر روی یک مانیتور نمایش می‌دهد.

مراحل انجام سیستوسکوپی

عمل سیستوسکوپی خود دارای مراحلی است که بیمار باید قبل از انجام آن، نسبت به این مراحل مطلع باشد. از آن‌جایی که عمل دیسکوپی با درد همراه است، از این رو پیش از شروع عمل بیمار تحت بی‌حسی موضعی قرار می‌گیرد. برخی از مراحل انجام عمل سیستوسکوپی شامل موارد زیر است: 

• آماده‌سازی: قبل از انجام  عمل سیستوسکوپی، پزشک از شما می‌خواهد که مثانه خود را خالی کنید. همچنین ممکن است از شما خواسته شود که داروهای خاصی را مصرف نکنید یا برای مدتی از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
• استفاده از بی‌حسی: معمولاً برای انجام سیستوسکوپی از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود. این بدان معنی است که ناحیه اطراف مجرای ادرار با یک ماده بی‌حس‌کننده بی‌حس می‌شود. در برخی موارد، ممکن است از بیهوشی عمومی استفاده شود.
• وارد کردن سیستوسکوپ: پزشک به آرامی سیستوسکوپ را از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می‌کند. این عمل ممکن است باعث احساس فشار یا ناراحتی خفیف شود.
• بررسی مثانه: با حرکت دادن سیستوسکوپ در داخل مثانه، پزشک می‌تواند دیواره‌های داخلی مثانه و مجرای ادرار را به دقت بررسی کند. در صورت نیاز، پزشک ممکن است نمونه کوچکی از بافت (بیوپسی) را برای بررسی بیشتر بردارد.
• پایان عمل: پس از اتمام بررسی، سیستوسکوپ از مثانه خارج می‌شود.

بهبودی کامل پس از عمل سیستوسکوپی چقدر طول می‌کشد؟ 

اکثر افراد طی یک تا دو روز پس از انجام  عمل سیستوسکوپی بهبود می‌یابند. با این حال، مدت زمان بهبودی ممکن است بسته به نوع سیستوسکوپی (سخت یا انعطاف‌پذیر)، اقدامات اضافی مانند بیوپسی یا برداشتن سنگ، و وضعیت کلی سلامت بیمار متفاوت باشد. در روزهای اول پس از عمل، ممکن است علائمی نظیر درد یا ناراحتی خفیف در ناحیه شکم، خون در ادرار، درد و سوزش هنگام ادرار کردن، و احساس فوریت یا تکرر ادرار تجربه شود.

این علائم معمولاً ظرف چند روز کاهش می‌یابند. توصیه می‌کنیم در این مدت مصرف مایعات کافی برای کمک به شستشوی مثانه و کاهش تحریک مخاط ادراری را ادامه دهید. در صورت بروز علائمی نظیر خونریزی شدید، تب، یا درد مداوم، باید فوراً با پزشک معالج تماس گرفته شود. به طور کلی، بیشتر افراد می‌توانند ظرف چند روز پس از  عمل سیستوسکوپی به فعالیت‌های عادی روزمره خود بازگردند. با این حال، در موارد پیچیده‌تر یا در صورت انجام اقدامات درمانی، ممکن است بهبودی زمان بیشتری نیاز داشته باشد.

عوامل موثر بر زمان بهبودی عمل سیستوسکوپی

برای کاهش عوارض احتمالی بعد از انجام هر نوع عمل سیستوسکوپی، می‌توانید اقداماتی را انجام دهید. این اقدامات به کاهش علائمی که در بالا به آن اشاره کردیم، کمک می‌کنند. برخی از این علائم شامل موارد زیر هستند:

• نوشیدن آب فراوان: نوشیدن آب به دفع سریع‌تر خون و کاهش سوزش کمک می‌کند.
• اجتناب از فعالیت‌های سنگین: تا چند روز پس از عمل از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کنید. انجام فعالیت‌های سنگین می‌تواند بر درد ناشی از این عمل تاثیرگذار باشد.
• مصرف داروهای مسکن: برای کاهش درد و ناراحتی می‌توانید از داروهای مسکن استفاده کنید. البته برای استفاده از مسکن‌ها حتما بایستی با پزشک معالج خود مشورت کرده و مسکن‌های تجویز شده را مصرف کنید. 
• مراجعه به پزشک در صورت بروز هرگونه مشکل: اگر علائم شما بدتر شد یا علائم جدیدی مشاهده کردید، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید.

فواید انجام عمل سیستوسکوپی

عمل سیستوسکوپی یک روش تشخیصی و درمانی مهم در حوزه اورولوژی است که مزایای متعددی را برای بیماران به همراه دارد. اولین و مهم‌ترین فایده عمل سیستوسکوپی، دقت بالای آن در تشخیص بیماری‌های دستگاه ادراری است. با استفاده از این روش، پزشک می‌تواند به طور مستقیم داخل مثانه و مجاری ادراری را مشاهده کرده و مشکلات مختلفی مانند عفونت‌ها، سنگ‌ها، تومورها، بزرگ شدن پروستات و انسدادها را به طور دقیق تشخیص دهد. این دقت بالا در تشخیص، به پزشک کمک می‌کند تا بهترین درمان را برای بیمار انتخاب کند.

علاوه بر تشخیص دقیق، عمل سیستوسکوپی امکان درمان هم‌زمان برخی بیماری‌ها را نیز فراهم می‌کند. در بسیاری از موارد، پزشک می‌تواند در همان جلسه سیستوسکوپی، اقدامات درمانی لازم مانند برداشتن سنگ‌های کوچک، نمونه‌ برداری از بافت‌های مشکوک، برداشتن تومورهای کوچک و گشاد کردن مجرای ادرار را انجام دهد. این امر باعث کاهش تعداد دفعات مراجعه بیمار به پزشک و تسریع روند بهبودی می‌شود. همچنین، سیستوسکوپی یک روش کم‌تهاجمی است که به بیهوشی عمومی نیاز ندارد و در نتیجه، عوارض جانبی کم‌تری نسبت به جراحی‌های بزرگ دارد.

هزینه انجام عمل سیستوسکوپی چقدر است؟

هزینه انجام عمل سیستوسکوپی که برای تشخیص بیماری‌های دستگاه ادراری انجام می‌شود، با توجه به عوامل مختلف، متفاوت است. مهارت پزشک، تعداد روزهای بستری در بیمارستان، تجهیزات مصرفی هنگام عمل، نوع بی‌حسی مورد استفاده، آزمایشات مورد نیاز طبق تشخیص پزشک و بسیاری از عوامل دیگر در تعیین هزینه انجام این عمل موثر هستند. همچنین نوع عمل که از سیستوسکوپ انعطاف پذیر یا سخت استفاده شود، در تعیین هزینه انجام عمل موثر است. 

خطرات یا عوارض عمل سیستوسکوپی 

سیستوسکوپی به طور کلی یک روش ایمن و کم‌تهاجمی است، اما مانند هر روش پزشکی دیگری، عوارضی نیز ممکن است داشته باشد. این عوارض معمولاً خفیف هستند و به سرعت بهبود می‌یابند. با این حال، آگاهی از این عوارض به شما کمک می‌کند تا در صورت بروز هرگونه مشکل، به موقع به پزشک مراجعه کنید. این عوارض می‌توانند شامل موارد زیر باشند: 

• عفونت (UTI): در موارد نادر، ممکن است باکتری‌ها وارد  دستگاه مجاری ادراری شده و باعث عفونت شوند. علائم عفونت شامل تب، لرز، درد شدید شکم و تغییر رنگ ادرار است.
• واکنش آلرژیک به داروهای بیهوشی: در صورتی که به داروهای بیهوشی حساسیت داشته باشید، ممکن است واکنش آلرژیک نشان دهید. 
• آسیب به مجرای ادرار: در موارد بسیار نادر ممکن است این عمل عوارضی چون آسیب به مجرای ادرار داشته باشد. این آسیب معمولا به صورت زخم ممکن است اتفاق بیفتد. 
• تکرر ادرار و احساس فوریت برای ادرار کردن: در برخی از موارد ممکن است بیمار پس از انجام سیستوسکوپی دچار تکرر ادرار شود. این علائم معمولاً موقتی هستند و به زودی برطرف می‌شوند.

در مورد انسداد مجاری ادرار نیز بیش‌تر بخوانید

نتایج بعد از سیستوسکوپی 

نتایج پس از انجام عمل سیستوسکوپی ممکن است چندین روز طول بکشند. پزشکان بلافاصله پس از عمل در مورد نتایج با بیمار صحبت می‌کنند یا یک جلسه ویزیت بعدی برای صحبت در مورد نتایج تعیین می‌کنند. اگر پزشک نمونه‌هایی از بافت را برای بیوپسی برداشته باشد، آزمایشگاه آن‌ها را زیر میکروسکوپ برای یافتن سلول‌های سرطانی بررسی می‌کند. 

کلام پایانی 

در این مقاله با عمل سیستوسکوپی به عنوان یک روش تشخیصی و درمانی دقیق و موثر آشنا شدیم. دانستیم که این عمل نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت دستگاه ادراری تناسلی ایفا می‌کند. با بهره‌گیری از این روش پیشرفته، تشخیص دقیق بیماری‌های مثانه و مجاری ادراری امکان‌ پذیر شده و درمان‌های هدفمند و موثری ارائه می‌شود. دکتر محمدرضا جعفری شاهدانی با تخصص و تجربه‌ای که در زمینه اورولوژی دارند، قادر هستند با استفاده از  عمل سیستوسکوپی، طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها را تشخیص داده و درمان کنند. ایشان با سال‌ها تجربه در زمینه تشخیص و درمان بیماری‌های دستگاه ادراری، در مسیر تشخیص و درمان همراه شما هستند.