تغییر رنگ ادرار، یکی از شایع‌ترین دلایل مراجعه به پزشکان متخصص اورولوژی است. رنگ طبیعی ادرار از زرد روشن تا طلایی متغیر می‌باشد، که ناشی از ماده‌ای به نام اوروکروم در ادرار است. این تغییرات رنگ می‌تواند به دلایل متعدد، از جمله مصرف برخی غذاها، داروها، نوشیدنی‌ها یا بیماری‌های خاص صورت گیرد. در این مقاله، به بررسی علت‌های آن و آنچه که این تغییرات ممکن است در مورد سلامتی شما فاش سازند، خواهیم پرداخت. تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.

تغییر رنگ ادرار چیست؟ 

تغییر رنگ ادرار، به تغییراتی در طیف رنگ طبیعی ادرار گفته می‌شود که معمولاً بین زرد روشن تا قهوه‌ای متغیر است. این تغییر می‌تواند موقتی و ناشی از عواملی نظیر مصرف برخی غذاها، داروها یا نوشیدنی‌ها باشد یا اینکه می‌تواند نشان‌دهنده یک شرایط پزشکی خاص مثل عفونت مجاری ادراری، کم آبی بدن، بیماری‌های کبدی یا کلیوی باشد. به علاوه، خون در ادرار که خود می‌تواند به تغییر رنگ آن به صورت قرمز یا قهوه‌ای منجر شود، نمونه‌ای از یک وضعیت پزشکی است که نیاز به توجه فوری دارد. به هر حال، تغییر در رنگ ادرار می‌تواند به عنوان یک هشدار اولیه عمل کرده و علت آن باید بررسی شود، به ویژه اگر بدون دلیل مشخصی باشد. 

علائم

نشانه‌هایی که می‌توانند همراه با تغییر کردن رنگ ادرار رخ دهند و نیاز به توجه پزشکی دارند عبارتند از:

• تغییر مداوم رنگ ادرار: اگر تغییر رنگ بیش از یکی دو روز ادامه داشته باشد و هیچ توضیح دیگری مانند مصرف داروها یا غذاها برای آن وجود نداشته باشد. 
• ادرار خونی یا قرمز رنگ: این می‌تواند نشانه‌ای از وجود خون در ادرار باشد که نیاز به بررسی فوری دارد. 
• ادرار کدر یا بد بو: این علائم می‌توانند علامت‌هایی از عفونت ادراری باشند. 
• احساس درد با سوزش در ادرار کردن: این حالت نیز می‌تواند آشکار کننده مشکلی مثل عفونت مجاری ادراری یا بیماری‌های دیگر باشد. 
• تکرر ادرار یا دشواری در شروع ادرار: این موارد می‌توانند نشان دهنده‌ی مشکل در پروستات یا انسداد مجاری ادراری باشند. 
• درد در پهلو یا پایین کمر: این ممکن است علائمی از وجود سنگ کلیه یا مشکلات دیگر کلیه باشد. 
• تب یا لرز: ممکن است به معنای وجود عفونت در بدن باشند، که می‌توانند عفونت ادراری یا چیزی جدی‌تر باشد. 
• تغییرات دیگر در عادات ادراری: مانند فوریت ادراری، افزایش تعداد دفعات ادرار در طول شب، یا دشواری در تخلیه کامل مثانه. 
• حضور ماده کف‌آلود در ادرار: این می‌تواند نشان دهنده وجود پروتئین در ادرار باشد و ممکن است نشانه‌ای از بیماری کلیوی باشد. 

علل تغییر رنگ ادرار

تغییر کردن رنگ ادرار می‌تواند بی‌ضرر یا نشان‌دهنده یک مشکل پزشکی باشد. برخی از دلایل شایع تغییر رنگ عبارت‌اند از: 

• هیدراتاسیون: کمبود آب بدن می‌تواند باعث شود ادرار تیره‌تر شود، در حالی که نوشیدن زیاد آب معمولاً آن را رقیق‌تر و روشن‌تر می‌کند. 
• مصرف غذاها و مواد خوراکی: برخی غذاها مثل چغندر، توت‌ها و رنگدانه‌های غذایی خاص می‌توانند رنگ ادرار را تغییر دهند. 
• مکمل‌ها و داروها: برخی داروها و ویتامین‌ها می‌توانند رنگ ادرار را تغییر دهند. به عنوان مثال، ویتامین B می‌تواند باعث زرد شدن شدید ادرار شود، در حالی که داروهایی مثل ریفامپین ادرار را قرمز می‌کنند. 
• عفونت‌های ادراری (UTIs): UTIs می‌توانند باعث شوند که ادرار دارای رنگ‌های کدر یا حتی قرمز مایل به صورتی به نظر برسد. 
• بیماری‌های کلیوی یا کبدی: اختلالات کلیوی می‌توانند باعث حضور خون در ادرار شوند که نتیجه آن تغییر رنگ به قرمز یا قهوه‌ای است. بیماری‌های کبدی نیز می‌توانند رنگ ادرار را به تیره تبدیل کنند. 
• وجود خون در ادرار (هماچوریا): این می‌تواند به دلایل مختلفی نظیر عفونت، سنگ کلیه، تومورها یا مشکلات دیگر در دستگاه ادراری رخ دهد. 
• درمان‌های پزشکی: برخی از درمان‌ها، مثل شیمی درمانی یا رادیوتراپی، می‌توانند رنگ ادرار را تغییر دهند. 
• آسیب یا استرس فیزیکی: شرایط سنگین ورزشی یا آسیب به عضلات می‌تواند موجب رهاسازی میوگلوبین در ادرار شود که رنگ آن را تیره می‌کند. 

پیشگیری 

جلوگیری از بیماری‌ها و وضعیت‌هایی که منجر به تغییر کردن رنگ ادرار می‌شوند، شامل رعایت اصول بهداشتی و رژیم غذایی مناسب، کافی بودن مصرف مایعات، دوری از مواد شیمیایی سمی و مراقبت از سلامت عمومی می‌باشد. منظور از جلوگیری نه تنها افزایش آگاهی در مورد علایم و نشانه‌ها بلکه اقدامات زیر نیز است: 

• نوشیدن آب به میزان کافی هر روز برای کمک به شستشوی مواد زائد از کلیه‌ها و مجاری ادرار ضروری است. 
• مصرف غذاهای سرشار از فیبر و کاهش مصرف غذاهای فرآوری‌شده و سرشار از مواد افزودنی می‌توانند از تغییر رنگ غیرطبیعی ادرار جلوگیری کند. 
• مراجعه به پزشک و داروساز قبل از مصرف داروها یا مکمل‌های جدید برای درک اثرات جانبی احتمالی آن‌ها. 
• انجام منظم آزمایشات سلامتی می‌تواند در تشخیص زودهنگام بیماری‌ها کمک کنند. 
• ورزش منظم توصیه می‌شود تا از استاسیون (توقف جریان) ادرار و سنگ کلیه جلوگیری کند. 
• استعمال دخانیات و مصرف الکل می‌تواند به کلیه‌ها و کبد آسیب برساند، که خود باعث تغییر در رنگ ادرار می‌شود. 
• کسانی که با مواد شیمیایی سمی کار می‌کنند باید از تجهیزات حفاظت فردی استفاده کنند تا از مسمومیت‌های احتمالی جلوگیری کنند. 

تشخیص تغییر رنگ ادرار

علت تغییر کردن رنگ ادرار معمولاً با بررسی علائم و سابقه پزشکی فرد تشخیص داده می‌شود. پزشک ممکن است آزمایش‌های مختلفی را برای یافتن منشا این تغییر توصیه کند. این آزمایش‌ها عبارت‌اند از: 

• آزمایش ادرار (Urinalysis): این آزمایش شامل بررسی فیزیکی، شیمیایی و میکروسکوپی ادرار است. بررسی فیزیکی به تشخیص رنگ و وضوح ادرار می‌پردازد، در حالی که بررسی شیمیایی به شناسایی دیگر عناصر مانند: پروتئین، گلوکز، کتون‌ها و pH می‌پردازد. بررسی میکروسکوپی هم شامل: شناسایی سلول‌ها، کریستال‌ها، باکتری‌ها و سلول‌های خونی است. 
• آزمایش خون: آزمایش‌های خون می‌توانند کمک کنند تا میزان عملکرد کلیه‌ها و کبد و وجود عفونت‌ها یا اختلالات دیگر را مشخص کنند. 
• تصویربرداری: اولتراسوند، CT-Scan یا MRI می‌توانند به دیدن تصویری دقیق‌تر از کلیه‌ها و مجاری ادراری کمک کنند تا بررسی شود که آیا سنگ کلیه یا سایر انسدادها وجود دارد یا خیر. 
• بیوپسی: در مواقع نادر، ممکن است نیاز به برداشتن نمونه کوچکی از بافت کلیه برای بررسی بیشتر اختلال وجود داشته باشد. 
• سایر آزمایش‌های تخصصی: گاهی اوقات، آزمایش‌های هورمونی، سرطان‌ها یا اختلالات متابولیک خاص می‌توانند برای تعیین علت دقیق تغییر کردن رنگ ادرار مورد نیاز باشند. 

درمان تغییر رنگ ادرار

درمان، بستگی به علت زمینه‌ای ایجاد تغییر رنگ در ادرار دارد. درمان‌ها عبارت‌اند از: 

• کافی بودن مصرف مایعات: در صورتی که تغییر رنگ ناشی از کم آبی باشد، افزایش مصرف آب و مایعات می‌تواند به بازگشت رنگ ادرار به حالت نرمال کمک کند. 
• تنظیم داروها: اگر تغییر رنگ به دلیل مصرف داروهای خاص باشد، پزشک می‌تواند دوز دارو یا داروی را عوض کند. 
• درمان عفونت‌های ادراری: معمولاً با آنتی بیوتیک‌های مناسب قابل درمان هستند. 
• درمان شرایط کلیوی: در صورتی که تغییر رنگ ناشی از بیماری‌های کلیوی باشد، مداخلات درمانی متناسب با نوع بیماری نیاز است. این امر می‌تواند شامل: مدیریت فشار خون، دیابت یا سایر شرایط مرتبط با کلیه باشد. 
• مشکلات کبدی: در صورت وجود بیماری کبدی، مداخلاتی مانند: دارو، تغییر سبک زندگی و در موارد جدی‌تر اقدامات پزشکی پیشرفته‌تر ممکن است نیاز باشد. 
• رسیدگی به مشکلات متابولیک یا سیستمیک: برای شرایطی مثل دیابت یا بالا بودن سطح کلسیم، باید تغییراتی در رژیم غذایی اعمال و داروهای مناسب مصرف شود. 
• درمان سنگ‌های کلیه: ممکن است نیاز به درمان‌هایی مانند لیتوتریپسی (شکستن سنگ‌ها با امواج صوتی) یا حتی جراحی باشد. 
• توجه به مشکلات غدد درون‌ریز: بیماری‌های غددی مثل بیماری‌های غده فوق کلیوی یا تیروئید ممکن است توسط داروهای خاص تنظیم شوند. 

کلام پایانی

اگرچه بسیاری از عوامل تغییر رنگ ادرار بی‌خطر هستند، اما مشاهده تغییرات آن برای مدتی طولانی یا علائم مرتبط با ادرار می‌تواند نشانه‌ای از یک مسئله بهداشتی جدی‌تر باشد. به همین دلیل، مراجعه به پزشک برای ارزیابی یک نیاز است. در این مقاله، به تمام نکات مهم در مورد این مشکل پرداختیم و راه‌های پیشگیری و مقابله با آن پرداختیم. 

سوالات متداول