سنگ کلیه به توده‌های سنگین و سفت اطلاق می‌شود که در داخل کلیه تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها ممکن است در هر بخشی از سیستم ادراری تشکیل شوند، اما عموماً در کلیه‌ها شکل می‌گیرند. درمان سنگ کلیه معمولاً به وابستگی به اندازه، نوع و موقعیت سنگ وجود دارد. در برخی موارد، سنگ‌های کوچک ممکن است به طور خودبخود بیرون آیند، اما در موارد دیگر نیاز به درمان دارند. در ادامه به بررسی انواع سنگ کلیه راه‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم. برای آشنایی کامل با سنگ‌های کلیه تا آخر مقاله ما را همراهی کنید. 

سنگ کلیه چیست؟ 

سنگ‌های کلیه، اغلب از نمک‌ها و مواد معدنی موجود در ادرار تشکیل می‌شوند. وقتی ترکیبات شیمیایی در ادرار به میزانی تغییر کنند که از حد حل شوندگی خود عبور کنند، سنگ کلیه تشکیل می‌شود. احتمال دارد که سنگ کلیه، بدون علائم وجود داشته باشد و تا زمانی که به مجاری ادراری نرسیده باشد، شناخته نشود. اما وقتی سنگ کلیه به اندازه‌ی کافی بزرگ شود یا در مجرای ادراری مسدود شود، ممکن است علائمی مانند: درد شدید در ناحیه کمر یا شکم، خون در ادرار، تب و تهوع را ایجاد کند. 

فرق بین آپاندیس و سنگ کلیه را بدانید!

انواع سنگ کلیه

سنگ کلیه از شایع‌ترین بیماری‌های کلیوی است و بر اساس ترکیبات شیمیایی و ساختار آن‌ها، به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. برخی از انواع رایج سنگ کلیه عبارت‌اند از: 

انواع سنگ سیستم ادراری را بشناسید!

• سنگ کلیه کلسیمی: حدود ۸۰٪ سنگ‌های کلیه از نوع کلسیمی هستند. این سنگ‌ها، اغلب به دلیل وجود کلسیم اکسالات یا کلسیم فسفات در ادرار تشکیل می‌شوند. 
• سنگ کلیه استروویت: این نوع سنگ کلیه از املاح مواد معدنی مثل منیزیم و آمونیوم فسفات تشکیل می‌شود. 
• سنگ کلیه اورات: سنگ کلیه اورات، اغلب شامل اسید اوریک است که در نتیجه‌ی تجزیه پورین‌ها در بدن تولید می‌شود. 
• سنگ کلیه سیستین: این نوع سنگ کلیه، نسبتاً نادر است و بر اثر اختلال در جذب سیستین در کلیه‌ها تشکیل می‌شود. سیستین، نوعی اسید آمینه است که در ادرار وجود دارد. 
• سنگ کلیه ترکیبی: بعضی از سنگ‌های کلیه می‌توانند ترکیبی از چندین نوع مختلف باشند، مانند سنگ کلیه کلسیمی-استروویت یا سنگ کلیه کلسیمی-اوراتی.

همچنین درمورد رنال کولیک نیز بدانید!

علت تشکیل سنگ کلیه

علل اصلی تشکیل سنگ کلیه عبارتند از:

• غلظت بالا و نامتعادل مواد معدنی در ادرار.
• کاهش مقدار مایعات مصرفی و نقص آب در بدن.
• عوامل ژنتیکی و خانوادگی.
• التهاب مزمن کلیه.
• برخی بیماری‌های متابولیک و سیستمیک.

علائم سنگ کلیه

علائم سنگ کلیه، متنوع هستند و به عوامل مختلفی مانند: اندازه و مکان سنگ، وجود عفونت، و عوامل فردی بستگی دارد. در ادامه برخی از علائم شایع سنگ کلیه را ذکر می‌کنیم، این علائم عبارت‌اند از:

• درد ناگهانی و شدید: یکی از نشانه‌های اصلی سنگ کلیه، درد شدید در ناحیه پایین شکم و کمر است. این درد، به طرف زیر شکم و ممکن است تا ناحیه شکم و تناسلی گسترش یابد.
• درد در هنگام ادرار کردن: سنگ کلیه، باعث درد و سوزش ادراری می‌شود. این علامت ممکن است به علت تحریک و آسیب به دیواره مجرای ادراری باشد.
• تغییرات در رنگ ادرار: وجود سنگ کلیه می‌تواند باعث تغییر رنگ ادرار شود. ادرار ممکن است خونریزی کند و رنگ قرمز یا قهوه‌ای داشته باشد.
• علائم ادراری: سنگ کلیه می‌تواند باعث ایجاد علائم ادراری مانند تکرر و فشار در هنگام ادرار کردن، ادرار کم و متناوب، و احساس ادرار ناقص (تخلیه نشدن مثانه) شود.
• علائم عفونت: سنگ کلیه می‌تواند باعث عفونت ادراری شود که ممکن است همراه با تب، لرزش، ادرار دردناک، و خستگی عمومی باشد.
• تهوع و استفراغ: در برخی موارد، سنگ کلیه می‌تواند به تهوع و استفراغ منجر شود.

همچنین در مورد بارداری و سنگ کلیه مطالعه کنید!

تشخیص سنگ کلیه

تشخیص سنگ کلیه، معمولاً از طریق ارزیابی علائم بالینی، تاریخچه پزشکی، و انجام تست‌های تشخیصی صورت می‌گیرد. در ادامه تعدادی از روش‌های تشخیص سنگ کلیه را ذکر می‌کنیم که عبارت‌اند از:

• معاینه سابقه پزشکی: پزشک ابتدا سابقه پزشکی بیمار را جمع‌آوری می‌کند و سپس معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. این شامل بررسی علائم و نشانه‌های درد مربوط به سنگ کلیه، محدودیت در جریان ادرار، و دیگر علائم احتمالی، است.
• سونوگرافی: سونوگرافی کلیه‌ها از طریق موج‌های صوتی تصاویری از ساختار داخلی کلیه‌ها ارائه می‌دهد. این روش معمولاً به عنوان روش اولیه در تشخیص سنگ کلیه استفاده می‌شود.
• آزمایش ادرار: آزمایش ادرار به فرد کمک می‌کند تا اطلاعاتی درباره علائم ادراری خود داشته باشد. از جمله عواملی که نشان دهنده احتمال وجود سنگ کلیه، می‌توان به خون در ادرار (هماتوریا) یا وجود عفونت (عفونت ادراری) اشاره کرد.
• آزمایش خون: آزمایش خون می‌تواند میزان کراتینین و اوره خون را اندازه‌گیری کند که نشان می‌دهد، چگونه کلیه‌ها از نظر عملکردی کار می‌کنند. همچنین، سطح بعضی از مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر و اوریک اسید را اندازه‌گیری کرده و مشکلات مرتبط با سنگ کلیه را تشخیص می‌دهد.
• تصویربرداری نوری (CT-Scan): سی‌تی اسکن امکان تصویربرداری دقیق‌تر از ساختار داخلی کلیه‌ها و سنگ‌ها را فراهم می‌کند. این روش معمولاً همراه با تزریق ماده حاجب مورد استفاده قرار می‌گیرد تا جزئیات بیشتری درباره سنگ‌ها و مسیر ادراری بدست آید.
• پیلوگرافی: در این روش، مواد حاجب را به طور مستقیم درون کلیه تزریق می‌کنند و سپس با استفاده از رادیوگرافی تصاویری از ساخت داخلی کلیه و مسیر ادراری بدست می‌آورند.

درمان سنگ کلیه

درمان سنگ کلیه ممکن است شامل مصرف داروها برای تسکین علائم، تغییرات در رژیم غذایی و مایعات، لیتوتریپسی (شکستن سنگ با استفاده از امواج صوتی)، جراحی باز و یا جراحی آندوسکوپی سنگ کلیه باشد.

برای درمان سنگ کلیه، روش‌های مختلفی وجود دارد که وابسته به نوع، اندازه و موقعیت سنگ، پزشک ممکن است یک یا ترکیبی از این روش‌ها را توصیه کند. برخی از روش‌های درمانی عبارت‌اند از: 

• هیدروتراپی: هیدروتراپی، یک روش غیر تهاجمی است که با استفاده از آب، سنگ کلیه را به طور طبیعی از بین می‌برد. این روش معمولاً برای سنگ‌های کوچک با اندازه‌های کوچکتر از ۵ میلیمتر موثر است. 
• داروهای سنگ کلیه: در بعضی وقت ها، مصرف داروها می‌تواند به تسهیل خروج سنگ کمک کند. برخی از داروها، فعالیت مثانه را افزایش می‌دهند و موجب دفع راحت‌تر این سنگ‌ها از مجاری ادراری می‌شوند. 
• لیتوتریپسی: لیتوتریپسی، یک شیوه درمانی غیرتهاجمی است که با استفاده از امواج صوتی، سنگ کلیه را خرد می‌کند. سپس تکه‌های کوچک سنگ خرد شده به طور طبیعی از بین می‌روند. این روش برای سنگ‌های بزرگتر یا سنگ‌هایی که به طور طبیعی نمی‌توانند خروج کنند، موثر است. 
• جراحی: در مواردی که سنگ کلیه بزرگتر است یا با روش‌های دیگر قابل درمان نیست، ممکن است نیاز به جراحی باشد. در جراحی کلیه (nephrolithotomy)، سنگ از طریق برش در ناحیه کمر و یا از طریق برش در مجرای ادراری خارج می‌شود.
• آندوسکوپی: آندوسکوپی کلیه، به عنوان یک روش کم تهاجمی محسوب می‌شود و از برش‌های بزرگ جراحی باز کلیه جلوگیری می‌کند. این روش معمولاً با استفاده از بیهوشی (عمومی یا موضعی) انجام می‌شود و مدت زمان بهبودی بیمار کوتاه‌تر است.

همچنین رژیم غذایی برای دفع سنگ کلیه نیز می‌تواند این عارضه را بهبود دهد .

کلام پایانی

سنگ کلیه، به صورت کلی در کلیه تشکیل می‌شود، اما امکان تشکیل این سنگ‌ها در تمام دستگاه ادراری وجود دارد. در بیشتر مواردی که سنگ کلیه کوچک است، به راحتی از طریق مجرای ادرار دفع می‌شود و درد و علائم دیگری ندارد. درمان سنگ کلیه وابسته به شرایط مانند: اندازه نوع و… توسط پزشک اتخاذ می‌شود که شامل: مصرف دارو، جراحی و… می‌شود. این سنگ‌ها، بیشتر از مواد معدنی موجود در ادرار تشکیل شده و اندازه و انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شوند. برخی ورزش‌ها برای دفع سنگ کلیه نیز وجود دارد.

سوالات متداول