سنگ‌های سیستم ادراری، می‌توانند کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهند. تیم متخصص اورولوژی می‌توانند هر نوع سنگ‌های سیستم ادراری را به سرعت تشخیص داده و درمان کنند. در این مقاله، به انواع آن، روش‌های تشخیص و درمان خواهیم پرداخت. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله، همراه ما باشید. 

سنگ‌های سیستم ادراری چیست؟ 

سنگ مجاری ادراری رسوب سختی از مواد معدنی، اسید و نمک است که در ادرار به هم چسبیده است. به طور معمول، این سنگ‌ها کوچک هستند و بدون توجه از دستگاه ادراری عبور می‌کنند. با این حال، زمانی که سنگ‌ها بزرگ می‌شوند، می‌توانند گیر کرده و باعث انسداد مثانه، مجرای ادرار یا هر جایی از دستگاه ادراری شوند. این سنگ‌ها ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکنند. هنگامی که آن‌ها باعث انسداد می‌شوند، ممکن است درد شدید در دنده ها، لگن، کمر یا شکم ایجاد کنند. 

علل سنگ‌های سیستم ادراری

دلایلی که موجب ایجاد سنگ‌های مجرای ادراری می‌شوند عبارت‌اند از: 

• پرکاری پاراتیروئید
• کم آبی
• اسیدوز توبولار کلیوی 
• سابقه خانوادگی 
• استفاده از ویتامین c حیوانی
• برخی جراحی‌ها مانند جراحی چاقی
• داروهایی مانند ایندیناویر

علائم سنگ‌های سیستم ادراری

در برخی از موارد سنگ ها، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. نشانه‌های سنگ‌ها وابسته به جایگاه تشکیل سنگ متفاوت است، اما ممکن است برخی نشانه‌های یکسان نیز وجود داشته باشد. به طور مثال، سنگ مثانه، باعث درد در ناحیه پایین شکم می‌شود. سنگ حالب موجب انسداد لوله‌های تخلیه می‌شود که علائمی مانند درد کمر و کولیک کلیه می‌شود. 

همچنین در مورد سرطان حالب بخوانید!

پیشگیری از سنگ‌های سیستم ادراری

نوشیدن مقادیر زیادی مایعات، ۸ تا ۱۰ لیوان (۳۰۰ میلی لیتر) در روز، برای پیشگیری از همه سنگ‌ها توصیه می‌شود. افراد باید مایعات کافی بنوشند تا بیش از ۲ لیتر ادرار در روز تولید کنند. سایر اقدامات پیشگیرانه تا حدودی به نوع سنگ بستگی دارد. اقدامات برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های جدید بسته به ترکیب سنگ‌های موجود متفاوت است که عبارت‌اند از: 

• سنگ‌های کلسیمی
• سنگ‌های اسید اوریک
• سنگ سیستین
• سنگ‌های استروویت

سنگ‌های کلسیمی

افراد مبتلا به سنگ‌های کلسیمی ممکن است به بیماری به نام هیپرکلسیوری مبتلا باشند که در آن کلسیم اضافی از طریق ادرار دفع می‌شود. برای این افراد، اقداماتی که باعث کاهش میزان کلسیم در ادرار می‌شود می‌تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ‌های جدید کمک کند. یکی از این معیارها رژیم غذایی کم سدیم و پر پتاسیم است. مصرف کلسیم باید حدوداً نرمال باشد، ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی گرم در روز (حدود ۲ تا ۳ وعده لبنیات در روز). اگر رژیم غذایی حاوی کلسیم بسیار کمی باشد، خطر تشکیل سنگ جدید در واقع بیشتر است، بنابراین افراد نباید سعی کنند کلسیم را از رژیم غذایی خود حذف کنند. با این حال، افراد ممکن است نیاز داشته باشند از منابع کلسیم اضافی مانند آنتی اسیدهای حاوی کلسیم اجتناب کنند. 

دیورتیک‌های تیازیدی، مانند کلرتالیدون یا اینداپامید نیز غلظت کلسیم در ادرار را در چنین افرادی کاهش می‌دهند. سیترات پتاسیم ممکن است برای افزایش سطح پایین سیترات ادرار، ماده‌ای که تشکیل سنگ کلسیم را مهار می‌کند، تجویز شود. محدود کردن پروتئین حیوانی رژیم غذایی ممکن است به کاهش کلسیم ادرار و خطر تشکیل سنگ در بسیاری از افراد مبتلا به سنگ‌های کلسیمی کمک کند. 

سطح بالای اگزالات در ادرار، که به تشکیل سنگ کلسیم کمک می‌کند، ممکن است به دلیل مصرف بیش از حد غذاهای حاوی اگزالات مانند: ریواس، اسفناج، کاکائو، آجیل، فلفل، و چای یا برخی از اختلالات روده‌ای (از جمله برخی از آن‌ها) باشد. انواع جراحی کاهش وزن). سیترات کلسیم، کلستیرامین و رژیم غذایی کم چربی و مواد غذایی حاوی اگزالات ممکن است به کاهش سطح اگزالات ادرار در برخی افراد کمک کند. پیریدوکسین (ویتامین B۶) مقدار اگزالات بدن را کاهش می‌دهد. 

در موارد نادر، زمانی که سنگ‌های کلسیمی ناشی از هیپرپاراتیروئیدیسم، سارکوئیدوز، سمیت ویتامین D، اسیدوز توبولار کلیوی یا سرطان باشد، اختلال زمینه‌ای باید درمان شود. 

سنگ‌های اسید اوریک

باید به تمام بیمارانی که سنگ‌های اسید اوریکی دارند، سیترات پتاسیم داده شود. این کار به این دلیل است که ادرار قلیایی شود و بالا بودن سطح اسید که موجب تشکیل این سنگ‌ها می‌شود، خنثی شود. این سنگ ها، اکثرا به علت وجود سطح بالای اسید در ادرار تشکیل می‌شوند. برخی اوقات، ممکن است از رژیمی با پروتئین حیوانی و آلوپورینول برای کم کردن سطح اسید اوریک در ادرار استفاده شود. مصرف مایعات زیاد نیز برای پیشگیری از تشکیل سنگ بسیار مهم است. 

سنگ سیستین

برای سنگ‌هایی که از سیستین تشکیل می‌شوند، سطح سیستین در ادرار بهتر است با مصرف مقدار زیاد مایعات و گاهی اوقات مصرف آلفا مرکاپتوپروپیونیل گلیسین یا پنی سیلامین پایین نگه داشته شود. 

سنگ‌های استروویت

بیماران مبتلا به سنگ‌های استروویت مکرر، نیاز دارند که به صورت مداوم، آنتی بیوتیک مصرف کنند تا از عفونت‌های دستگاه ادراری پیشگیری کنند. 

تعیین نوع سنگ

برای افراد مبتلا به سنگ‌های تشخیص داده شده، پزشکان اغلب آزمایش‌هایی را برای تعیین نوع سنگ انجام می‌دهند. مردم باید تلاش کنند تا سنگ‌های عبور داده شده را بازیابی کنند. آن‌ها می‌توانند سنگ‌ها را با صاف کردن تمام ادرار از طریق یک فیلتر کاغذی یا توری بازیابی کنند. سنگ‌های یافت شده قابل تجزیه و تحلیل هستند. بسته به نوع سنگ، آزمایش ادرار و خون ممکن است برای اندازه گیری سطح کلسیم، اسید اوریک، هورمون‌ها و سایر موادی که ممکن است خطر تشکیل سنگ را افزایش دهند، ضروری باشد. 

تشخیص

برای تشخیص سنگ ادراری، به آزمایش‌هایی نیاز است که عبارت‌اند از: 

• آزمایش خون: آزمایش خون ممکن است نشان دهد که آیا کلسیم یا اسید اوریک بیش از حد در خون وجود دارد یا خیر. آزمایش خون به پزشک، کمک می‌کند تا سلامت دستگاه ادراری را کنترل کرده و سایر شرایط را رد یا تایید کند. 
• آزمایش‌های تصویربرداری: ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری برای تجسم سنگ‌ها در دستگاه ادراری انجام شوند. این آزمایشات ممکن است شامل اشعه ایکس، سی تی اسکن یا ترکیبی از سی تی و رنگ تزریقی باشد. 
• تجزیه و تحلیل سنگ: ممکن است از بیمار خواسته شود که سعی کند چند سنگ کوچک را از یک صافی رد کند. تجزیه و تحلیل این سنگ‌ها به پزشک، کمک می‌کند تا نوع سنگ و بهترین گزینه درمانی برای حذف سنگ‌های دیگر را انتخاب کند. 
• آزمایش ادرار: آزمایش ادرار ۲۴ ساعته، ممکن است نشان دهد که بیمار، آیا مقدار زیادی از مواد معدنی خاصی را که منجر به سنگ می‌شوند دفع می‌کند یا موادی که از تشکیل سنگ جلوگیری می‌کنند بسیار کم است. 

درمان

روشی که برای درمان سنگ استفاده می‌شود به اندازه، نوع و محل سنگ بستگی دارد. به عنوان مثال، سنگ‌های کوچک کلیه نیازی به درمان تهاجمی ندارند و با دارو سنگ کلیه درمان می‌شوند. ممکن است آب، مسکن‌ها یا سایر درمان‌های پزشکی برای آن‌ها استفاده شود. اگر این درمان‌ها کمکی نکرد، درمان‌های پیچیده را برای تسکین موثر علائم و درمان سنگ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. روش‌های مختلف درمانی عبارت‌اند از: 

• سنگ‌شکنی با موج شوک برون بدنی حداقل تهاجمی (ESWL): پزشک، از جراحی کم تهاجمی برای متمرکز کردن امواج صوتی و شکستن سنگ استفاده می‌کند. امواج صوتی ارتعاشات قوی ایجاد می‌کند که سنگ‌ها را به قطعات ریز خرد می‌کند و سپس به راحتی وارد ادرار می‌شوند. 
• تکه تکه شدن و برداشتن سنگ با اورتروسکوپی کم تهاجمی (URS): معمولا پزشکان برای دسترسی به مثانه، از طریق حالب وارد اقدام می‌کنند، بنابراین نیازی به ایجاد هیچ برشی نیست. از یک اسکوپ نازک و انعطاف‌پذیر برای شکستن و حذف سنگ‌ها استفاده می‌شود. 
• جراحی کم تهاجمی رتروگراد داخل کلیه (RIRS): در طی RIRS، جراحان از طریق راست روده به سنگ‌ها مجرای ادرار دسترسی پیدا می‌کنند. اندازه و محل سنگ‌ها به تعیین مسیر درمانی کمک می‌کند. 
• نفرولیتوتریپسی از راه پوست (PCNL): این روش، تحت بیهوشی عمومی و از ابزارهای کوچک برای برداشتن سنگ‌های بزرگ با جراحی استفاده می‌کند. ممکن است بیمار برای بهبودی لازم باشد یک یا دو روز در بیمارستان بماند. جراحان معمولاً فقط در صورتی از این جراحی استفاده می‌کنند که ESWL مؤثر نباشد. 

درمورد جراحی لیزری سنگ حالب نیز بخوانید.

کلام پایانی

سنگ‌هایی که در سیستم ادراری ایجاد می‌شوند، انواع مختلفی دارند که وابسته به محل تشکیل آن‌ها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. علل و علائم این سنگ‌ها نیز وابسته به همین عوامل می‌تواند یکسان یا متفاوت باشد. در این مقاله، به صورت کلی این موضوعات را مورد بررسی قرار دادیم. راه‌های تشخیص و درمان سنگ‌ها نیز به عوامل مختلفی مانند نوع سنگ، جایی که سنگ تشکیل شده، اندازه سنگ و… بستگی دارد. 

سوالات متداول