التهاب مثانه، شایع‌ترین علت عفونت‌های ناشی از باکتری است که در زنان شایع‌تر است، زیرا لوله‌ای به نام مجرای ادرار که ادرار را از مثانه خارج می‌کند، در بانوان کوتاه‌تر از مردان است. در ادامه به علت‌ها، علائم، راه‌های پیشگیری و درمان این بیماری خواهیم پرداخت، تا انتها ما را همراهی کنید. 

التهاب مثانه چیست؟ 

التهاب مثانه (سیستیت)، نوعی عفونت است که معمولاً توسط باکتری‌های مختلف ایجاد می‌شود. این بیماری شایع‌ترین اختلال دستگاه ادراری است و می‌تواند در کودکان و همچنین بزرگسالان رخ دهد. به دلیل شکل آناتومی بانوان، هر زنی حداقل یک بار در زندگی خود عفونت ادراری را تجربه می‌کند. 

سیستیک، در نتیجه یک عفونت میکروبی یا در نتیجه یک محرک شیمیایی یا آسیب تروماتیک رخ می‌دهد؛ به نوعی سیستیت که در اثر عفونت باکتریایی رخ نمی‌دهد، سیستیت میکروبی می‌گویند. 

انواع التهاب مثانه

عفونت‌های مثانه به ۳ دسته تقسیم می‌شوند: سیستیت میکروبی (ناشی از میکروارگانیسم‌ها) یا سیستیت غیر میکروبی (بدون میکروارگانیسم‌ها) سیستیت بینابینی. 

سیستیت میکروبی – E. Coli و سایر باکتری‌ها

تقریباً نیمی از سیستیت ها، سیستیت میکروبی هستند که شایع‌ترین علت التهاب میکروبی دستگاه ادراری، باکتری به نام «اشریاشیا کولی» (E. Coli) است که به طور معمول در روده‌ها یافت می‌شود. سیستیت باکتریایی (میکروبی) ممکن است در شرایطی مانند کند شدن جریان ادرار، آلودگی بیش از حد باکتریایی و افزایش pH ادرار رخ دهد. به غیر از E. coli، انواع دیگری از میکروارگانیسم‌هایی که باعث عفونت ادراری در زنان می‌شوند عبارتند از: 

• کلبسیلا
• پروتئوس
• استافیلوکوک
• باکتری‌های گروه انتروباکتر

به طور معمول، PH اسیدی ادرار و سرعت جریان در هنگام ادرار از تجمع و ماندن این باکتری‌ها بر روی دیواره مجرای ادرار یعنی کلونیزاسیون آن‌ها جلوگیری می‌کند. 

سیستیت غیر میکروبی (سیستیت غیر باکتریایی) 

سیستیت غیر میکروبی، معمولاً به دلیل تحریک یا آسیب به دستگاه ادراری یا مثانه رخ می‌دهد. سندرم ماه عسل که به دلیل تأثیر ضربه‌ای بر مجاری ادراری به ویژه در زنان تازه ازدواج کرده ایجاد می‌شود، از این نوع است. علاوه بر این، حمام حباب دار در وان به مدت طولانی با صابون‌ها و مواد شوینده معطر باعث تحریک شیمیایی در دستگاه ادراری و ایجاد سیستیت غیر میکروبی می‌شود. 

همانطور که مشخص است، به خصوص در ماه‌های گرم تابستان، مردم اغلب با شنا در استخرها خنک می‌شوند. فرآیند پاک‌سازی استخرها از میکروب‌ها اغلب به روش کلرزنی انجام می‌شود. در برخی افراد، کلر باعث تحریک و ادم در دهان لوله ادراری می‌شود و علائم سیستیت بروز می‌کند. از سوی دیگر، غذاهایی مانند غذاهای تند، تخم مرغ و شکلات نیز می‌توانند مثانه و مجرای ادرار را تحریک کنند و باعث سیستیت غیر میکروبی شوند. 

سیستیت بینابینی

سیستیت بینابینی، نوعی سیستیت مزمن است که در آن دیواره مثانه به میزان قابل توجهی ضخیم می‌شود و ظرفیت کاری مثانه را محدود می‌کند. اگرچه علت دقیق آن مشخص نیست، اما می‌توان آن را به عنوان غشایی که مثانه را می‌پوشاند و از عبور ادرار به لایه‌های داخلی جلوگیری می‌کند، توضیح داد که به دلایل مختلف آسیب دیده و ادرار به لایه‌های داخلی نفوذ کرده و باعث التهاب شیمیایی می‌شود.

سیستیت بینابینی معمولاً در آزمایشات ادرار و کشت خود را نشان نمی‌دهد و بیماران از مصرف آنتی بیوتیک‌ها سود نمی‌برند. ظرفیت مثانه بیماران به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. تشخیص قطعی با آزمایش پتاسیم و بررسی داخل مثانه با ابزاری به نام سیستوسکوپی انجام می‌شود.

سیستیت ماه عسل چیست؟ 

سندرم ماه عسل، نوعی بیماری سیستیت است که با بروز علائمی مانند: درد و سوزش هنگام ادرار، تکرر ادرار (پلی یوری) و درد کشاله ران، به ویژه در زنانی که چند روز پس از اولین آمیزش، خود را نشان می‌دهد. سیستیت ماه عسل در نتیجه تورم و تحریک مکانیکی مجاری ادراری که از قسمت بالایی دیواره واژن پس از اولین رابطه جنسی عبور می‌کند، رخ می‌دهد. این تورم جریان ادرار را کند می‌کند و توسعه عفونت را آسان می‌کند.  

عوامل التهاب مثانه

میکروب‌ها می‌توانند از خارج، از طریق مجاری ادراری (مجرای ادرار)، از واژن، روده‌ها و کلیه‌ها به مثانه برسند. مبتلایان به چنین بیماری‌هایی عموماً بیمارانی هستند که درمان آن‌ها به خوبی انجام نشده است. این عوامل عبارت‌اند از:

• سنگ در دستگاه ادراری
• تومور دستگاه ادراری
• اختلالات عملکرد عصبی مثانه
• بی‌اختیاری ادرار 
• بزرگ شدن پروستات
• افتادگی مثانه (سیستوسل) در زنان
• تنگی در مجاری ادراری 
• یبوست 
• یائسگی 
• قرص‌های ضد بارداری با سطح هورمون پایین 
• عفونت در واژن 

علائم التهاب مثانه

علائم التهاب مثانه، وابسته به نوع آن متفاوت است که در ادامه علائم مخصوص هرکدام را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می‌دهیم. این علائم عبارت‌اند از:

• علائم سیستیت حاد: بیماری سیستیت حاد معمولا به طور ناگهانی ایجاد می‌شود و ممکن است باعث علائمی مانند: تکرر ادرار، احساس سوزش در هنگام ادرار، گاهی اوقات درد شکم و خونریزی قابل مشاهده در ادرار شود. 
• علائم سیستیت مزمن: در سیستیت مزمن، علائم ممکن است خفیف‌تر باشد، طولانی‌تر باشد یا باعث شکایت‌هایی مانند سیستیت حاد مکرر شود. 
• علائم سیستیت بینابینی: معمولا علائمی مانند: تکرر ادرار دارند که به تدریج در طول گذر زمان افزایش می‌یابد، میل مکرر به ادرار کردن در شب و درد زیر ناف هنگام ادرار کردن است. همچنین ممکن است خون در ادرار مشاهده شود. 

درمان التهاب مثانه

اول از همه، با تنظیم عادات زندگی می‌توان اقدامات احتیاطی را انجام داد. به عنوان مثال، نوشیدن آب فراوان و رعایت بهداشت توالت، برای جلوگیری از تماس عوامل بیماری‌زا با مجرای ادرار در زنان، عادت به نظافت از جلو به عقب مهم است. 

در سیستیت حاد ابتدا درمان آنتی بیوتیکی اعمال می‌شود. با استفاده مناسب، معمولاً روند بهبودی سریع وجود دارد و شکایات در عرض ۱-۲ روز فروکش می‌کنند. علاوه بر آنتی بیوتیک‌ها می‌توان از داروهای اضافی نیز برای تسکین درد و سوزش در ادرار بیمار استفاده کرد. 

باید بدانیم که مصرف داروها باید تحت نظر و نظارت پزشک انجام شود. در سیستیت مزمن، دوره درمان طولانی‌تری لازم است. زیرا در این نوع حالتی وجود دارد که بیماری عود کرده یا علائم از بین نمی‌رود. این نوع را می‌توان با مصرف داروهایی که به صورت خوراکی مصرف می‌شوند، ارائه می‌شود درمان کرد و در صورت لزوم می‌توان آنتی بیوتیک‌ها را اضافه کرد. 

راه‌های پیشگیری از سیستیت

راه‌های جلوگیری از ابتلا به التهاب مثانه، بیشتر مربوط به رعایت اصول بهداشتی است. در ادامه برخی از این راه‌ها را نام می‌بریم که عبارت‌اند از:

• اجتناب از تماس با باکتری‌ها (به ویژه بهداشت توالت) 
• نوشیدن آب زیاد و ادرار زیاد
• ادرار کردن بعد از رابطه جنسی
• رعایت بهداشت واژن

کلام پایانی

سیستیت، با علائم احساس سوزش در ادرار، تکرر ادرار و درد در مثانه و ناحیه واژن ایجاد می‌شود و التهاب پروستات و بیماری‌های سنگ مجاری ادراری می‌تواند، باعث سیستیت شود. همچنین این بیماری ممکن است به دلیل عفونت نیز رخ دهد. مهم‌ترین راه درمان التهاب مثانه حفظ بهداشت شخصی و محیطی به خصوص در سرویس بهداشتی است و با توجه به آناتومی بانوان این بیماری در آن‌ها نسبت به مردان شایع‌تر است.

سوالات متداول