بیماری‌های کلیوی، یکی از مشکلاتی است که امروزه بسیاری از افراد ممکن است با آن مواجه شوند. درد در پهلوها، مشکلات ادراری و مسائلی از این قبیل می‌تواند برای افراد نگران‌کننده به نظر برسد و در جست‌وجوی علت این نشانه‌ها باشند. کلیه‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین ارگان‌های بدن، نقش مهمی را ایفا می‌کنند و هر گونه مشکل در آن‌ها می‌تواند باعث بروز بیماری شود. معمولا بیماری‌های کلیوی می‌توانند با ضعف، خستگی و درد همراه باشند. اگر شما هم با علائم و مشکلات کلیوی دست‌ و پنجه نرم می‌کنید، مراجعه به یک متخصص باتجربه می‌تواند بهترین راهکار باشد. دکتر جعفری، با سال‌ها تجربه در زمینه تشخیص و درمان بیماری‌های کلیوی، آماده است تا با ارائه روش‌های نوین درمانی، شما را در مسیر بهبود همراهی کند. در این مقاله تصمیم داریم ۵ نوع از شایع‌ترین بیماری‌های کلیوی را معرفی و علت و نشانه‌های هر کدام را بررسی کنیم. در پایان نیز به بیان روش‌های درمانی برای این نوع بیماری‌ها خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

شایع‌ترین بیماری‌های کلیوی: چالشی برای سلامت عمومی

کلیه‌ها یکی از مهم‌ترین اعضای بدن هستند که وظیفه تصفیه خون، دفع سموم و تنظیم تعادل آب و الکترولیت‌ها را بر عهده دارند. با این حال، سبک زندگی نامناسب، رژیم غذایی ناسالم و بیماری‌های مزمن می‌توانند عملکرد این اندام حیاتی را مختل کنند. بیماری‌های کلیوی اغلب در مراحل اولیه بدون علامت‌ هستند، اما در صورت عدم تشخیص و درمان، می‌توانند منجر به مشکلات جدی مانند نارسایی کلیه شوند. در ادامه، به بررسی شایع‌ترین بیماری‌های کلیوی می‌پردازیم.

بیماری مزمن کلیه (CKD)

در بیماری مزمن کلیه معمولا عملکرد کلیه‌ها به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و فشار خون بالا کاهش پیدا می‌کند. این بیماری در مراحل اولیه بدون علامت است، اما در طول زمان، می‌تواند به نارسایی کلیه منجر شود. آزمایش‌های دوره‌ای خون و ادرار می‌توانند به تشخیص زود هنگام این بیماری کمک کنند. نارسایی کلیه بر اثر دیابت و یا فشار خون، یکی از رایج‌ترین بیماری‌های کلیوی در میان افراد مبتلا به شمار می‌رود.

سنگ کلیه

سنگ کلیه، یکی دیگر از شایع‌ترین بیماری‌های کلیوی است. سنگ کلیه زمانی رخ می‌دهد که مواد معدنی و سایر مواد موجود در خون متبلور می‌شوند و توده‌های جامدی به نام سنگ را تشکیل می‌دهند. سنگ کلیه در صورتی که بیش از اندازه بزرگ نباشد، معمولاً هنگام ادرار کردن از بدن خارج می‌شوند، اما دفع آن‌ها می‌تواند بسیار دردناک باشد. این بیماری می‌تواند باعث درد شدید در پهلو، تهوع و مشکلات ادراری شود. کم‌ آبی بدن، مصرف زیاد نمک و پروتئین‌های حیوانی از عوامل خطر اصلی این بیماری هستند. نوشیدن آب کافی و داشتن رژیم غذایی متعادل می‌تواند از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کند.

همچنین در رابطه با سنگ‌های سیستم ادراری نیز بخوانید.

عفونت‌های دستگاه ادراری

عفونت‌های دستگاه ادراری، عفونت‌های باکتریایی هستند که در هر قسمت از سیستم ادراری ایجاد می‌شوند. به طور کلی، عفونت در مثانه و مجرای ادرار شایع‌ترین نوع عفونت هستند. در صورت‌ عدم درمان، این عفونت‌ها می‌توانند به کلیه‌ها سرایت کرده و باعث نارسایی کلیه شوند.

بیماری کلیه پلی کیستیک

این نوع بیماری شایع، یک بیماری ژنتیکی است که در آن کیست‌های پر از مایع در کلیه‌ها رشد کرده و عملکرد آن‌ها را مختل می‌کند. این بیماری می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود و اغلب با فشار خون بالا همراه است. 

گلومرولونفریت

گلومرولونفریت یکی دیگر از بیماری‌های شایع کلیوی است. التهاب ایجاد شده در گلومرول‌ها گلومرولونفریت نامیده می‌شود. گلومرول‌ها، ساختارهای بسیار کوچکی در داخل کلیه‌ها هستند که خون را فیلتر می‌کنند. عفونت‌ها، داروها یا ناهنجاری‌های مادرزادی برخی از دلایل اصلی این بیماری هستند. علائم این بیماری معمولا شامل ورم، افزایش فشار خون و وجود پروتئین یا خون در ادرار است.

همچنین درباره انواع بیماری کلیوی در کودکان نیز بخوانید.

علائم شایع‌ترین بیماری‌های کلیوی

کلیه‌ها نقش بسیار حیاتی در تصفیه خون و دفع مواد زائد از بدن دارند. اما وقتی این اعضای حیاتی دچار اختلال شوند، علائمی بروز می‌دهند که باید جدی گرفته شوند. شناخت زود هنگام این علائم می‌تواند به پیشگیری از بیماری‌های شدید کلیوی کمک کند و حتی از نارسایی کلیه جلوگیری کند. برخی از علائم شایع‌ترین بیماری‌های کلیوی شامل موارد زیر هستند: 

• خستگی و کاهش انرژی: تجمع سموم در بدن به دلیل نارسایی کلیه می‌تواند موجب احساس ضعف و خستگی شدید شود. افرادی که دچار بیماری‌های کلیوی هستند، معمولا انرژی کمی دارند. 
• تغییر در الگوی ادرار: هرگونه تغییر در میزان یا رنگ ادرار، شامل ادرار کم، زیاد، کف‌آلود یا تیره، باید مورد توجه قرار گیرد. این تغییر رنگ در ادرار می‌تواند نشانه‌ای از عفونت ادراری باشد. 
• تورم در دست‌ها و پاها: عدم توانایی کلیه‌ها در دفع مناسب مایعات و نمک می‌تواند باعث احتباس مایعات و در نتیجه تورم در نواحی مختلف بدن شود.
• درد در ناحیه کمر یا پهلو: دردهای شدید در ناحیه پایین کمر یا پهلو ممکن است به دلیل سنگ کلیه یا عفونت در این عضو باشد. البته باید سایر عوامل درد نیز بررسی شود و سپس بیماری تشخیص داده می‌شود. 
• بوی بد دهان: بالا رفتن سطح اوره در خون می‌تواند باعث بوی ناخوشایند دهان و تغییر طعم به فلزی در دهان شود.
• حالت تهوع و استفراغ: انباشت سموم در بدن موجب اختلال در دستگاه گوارش شده و باعث تهوع و استفراغ می‌شود.
• فشار خون بالا: بیماری کلیوی می‌تواند بر فشار خون تأثیر بگذارد و منجر به افزایش آن گردد. البته خود بیماری فشارخون بالا می‌تواند عاملی برای ایجاد نارسایی‌های کلیوی باشد. 
• کاهش اشتها و کاهش وزن: در مراحل پیشرفته بیماری کلیوی، ممکن است اشتها کاهش یابد و در نتیجه کاهش وزن غیرقابل توجیه مشاهده شود.

علت بروز شایع‌ترین بیماری‌های کلیوی

کلیه‌ها، این اعضای کوچک اما حیاتی بدن، وظیفه تصفیه خون و دفع سموم را بر عهده دارند. اما چه عواملی باعث می‌شوند که این فیلترهای ارزشمند دچار مشکل شوند؟ در ادامه، شایع‌ترین علل بیماری‌های کلیوی را بررسی می‌کنیم:

فشار خون بالا

فشارخون بالا، قاتل خاموش کلیه‌ها است. فشار خون بالا به‌ مرور زمان به عروق خونی کلیه‌ها آسیب می‌زند و باعث کاهش توانایی آن‌ها در تصفیه خون می‌شود. این روند به‌ویژه اگر فشار خون کنترل نشود، می‌تواند به نارسایی کلیه منجر شود.

دیابت

قند خون بالا در بیماران دیابتی می‌تواند به عروق کوچک کلیه‌ها آسیب برساند و عملکرد آن‌ها را مختل کند. این آسیب، که به نام نفروپاتی دیابتی شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین دلایل بیماری‌های کلیوی است. دیابت به عنوان یکی از شایع‌ترین علت‌های بیماری‌های کلیوی شناخته می‌شود. 

مصرف بی‌‎رویه برخی داروها

برخی داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، در صورت مصرف طولانی‌ مدت یا بیش از حد، می‌توانند به کلیه‌ها آسیب برسانند. همچنین، مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای گیاهی ناشناخته ممکن است فشار مضاعفی بر کلیه‌ها وارد کند.

عوامل ژنتیکی و ارثی

برخی افراد به دلایل ژنتیکی بیشتر در معرض بیماری‌های کلیوی قرار دارند. بیماری‌هایی مانند کلیه پلی‌کیستیک نمونه‌ای از مشکلات ارثی هستند که می‌توانند باعث اختلال در عملکرد کلیه شوند. عوامل ژنتیکی یکی از رایج‌ترین علت‌ها در بروز بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های کلیوی به شمار می‌روند. 

تشخیص شایع‌ترین بیماری‌های کلیوی

اگرچه بسیاری از بیماری‌های کلیوی با علائم واضحی همراه هستند اما به دلیل گستردگی انواع بیماری‌های کلیوی لازم است تمام علائم و نشانه‌ها توسط پزشک بررسی شود و سپس پزشک متخصص اقدام به تشخیص کند. برخی از روش‌هایی که متخصص برای تشخیص شایع‌ترین بیماری‌های کلیوی به کار می‌گیرد، شامل موارد زیر است: 

• نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR): GFR یا نرخ فیلتراسیون گلومرولی اندازه گیری مقدار مایعی است که کلیه فیلتر می‌کند. در واقع، هر چه GFR بالاتر باشد، عملکرد کلیه بهتر است. بنابراین، آزمایش میزان فیلتراسیون گلومرولی هنگام ارزیابی وضعیت کلیه‌ها ضروری است. 
• اسکن اولتراسوند یا توموگرافی کامپیوتری (CT): اگر بیماری کلیوی تشخیص داده شود، از فرد خواسته می‌شود که تحت اسکن قرار گیرد تا هرگونه تومور در کلیه بررسی شود. در واقع، سونوگرافی یا اسکن توموگرافی کامپیوتری، تصاویر دقیقی از کلیه‌ها و مجاری ادراری برای تشخیص تومورها و سایر مشکلات ساختاری ایجاد می‌کند. 
• بیوپسی کلیه: بیوپسی برای مشاهده دقیق سلول‌های کلیه انجام می‌شود. در واقع، بیوپسی برداشتن یک قطعه کوچک از بافت کلیه برای معاینه است. این آزمایش نشان می‌دهد که آیا سلول‌های غیر طبیعی در کلیه وجود دارد یا خیر. 
• آزمایش ادرار: آزمایش ادرار توسط پزشکان برای بررسی سطح آلبومین تجویز می‌شود. آلبومین پروتئینی است که در ادرار یافت می‌شود. آزمایش ادرار به تشخیص هرگونه پروتئین یا از دست دادن خون در ادرار کمک می‌کند. این آزمایش را می‌توان با بررسی علل احتمالی بیماری‌های کلیوی انجام داد. 
• آزمایش کراتینین خون: آزمایش کراتینین خون به منظور بررسی عملکرد کلیه انجام می‌شود. این آزمایش میزان کراتینین موجود در خون را اندازه گیری می‌کند. کراتینین یک ماده شیمیایی زائد است و برای مشاهده اینکه آیا در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های کلیوی هستید یا خیر انجام می‌شود. 

روش‌های درمانی بیماری‌های کلیوی

درمان بیماری‌های کلیوی به علت و شدت بیماری بستگی دارد، اما هدف کلی آن کنترل علائم، جلوگیری از پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیمار است. در ادامه، روش‌های اصلی درمان بیماری‌های کلیوی را بررسی می‌کنیم:

دارو درمانی

پزشکان معمولاً داروهایی را برای کنترل فشار خون، کاهش التهاب و محافظت از کلیه‌ها تجویز می‌کنند. دارو درمانی یکی از رایج‌ترین روش‌های درمانی در درمان انواع بیماری‌ها از جمله بیماری‌های کلیوی به شمار می‌رود. معمولا داروهای رایج در درمان این نوع بیماری‌ها شامل موارد زیر هستند: 

• مهارکننده‌های ACE و ARB: این داروها مانند رامی‌پریل، لیزینوپریل، اولمزارتان و ایربسارتان برای کاهش فشار خون و کاهش سرعت پیشرفت بیماری کلیوی تجویز می‌شوند.
• داروهای کاهش کلسترول: داروهایی مانند سیمواستاتین به کاهش سطح کلسترول و حفظ سلامت عروق کلیوی کمک می‌کنند.
• داروهای کنترل علائم بیماری: در برخی موارد، داروهایی برای کاهش تورم، کنترل کم‌خونی و تنظیم سطح الکترولیت‌های بدن تجویز می‌شود. برخی از این داروها شامل اریتروپویتین (Epoetin alfa – Epogen, Procrit) و داربوپویتین آلفا (Darbepoetin alfa – Aranesp) هستند. 

تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی

ایجاد تغییرات سالم در سبک زندگی می‌تواند تأثیر زیادی در کنترل بیماری‌های کلیوی داشته باشد و حتی در مراحل اولیه، از پیشرفت آن جلوگیری کند. همچنین رژیم غذایی مناسب، می‌تواند فشار خون و قند خون را کنترل کند. به صورت کلی برخی از مهم‌ترین توصیه‌های پزشکان شامل موارد زیر است:

• فعالیت بدنی منظم
• کاهش مصرف نمک
• مدیریت دیابت
• رژیم غذایی سالم
• حفظ وزن سالم
• کاهش مصرف چربی‌های ناسالم

دیالیز

زمانی که کلیه‌ها دیگر قادر به تصفیه خون و دفع مواد زائد از بدن نیستند، دیالیز به‌ عنوان یک روش درمانی برای کمک به انجام این وظایف حیاتی استفاده می‌شود. این روش، مواد زائد، سموم و مایعات اضافی را از بدن خارج کرده و تعادل الکترولیت‌ها را حفظ می‌کند. دیالیز معمولاً در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی پیشرفته یا بیماری کلیوی مرحله نهایی (ESRD) انجام می‌شود. معمولا دیالیز به دو روش انجام می‌شود: 

• همودیالیز: در این روش، خون از بدن خارج شده، در یک دستگاه مخصوص تصفیه می‌شود و سپس دوباره به بدن بازمی‌گردد. این فرآیند معمولاً 3 تا 4 بار در هفته و هر جلسه حدود 4 ساعت طول می‌کشد.
• دیالیز صفاقی: بر خلاف همودیالیز، دیالیز صفاقی به هیچ دستگاهی نیاز ندارد. دیالیز صفاقی به جای استفاده از دستگاه، از پوشش داخلی شکم برای فیلتر کردن خون استفاده می‌کند. این نوع دیالیز محدودیت‌های کم‌تری نسبت به همودیالیز دارد. با این حال، ممکن است یک گزینه ایده آل برای همه بیماران کلیوی نباشد. 

پیشگیری از بروز بیماری‌های کلیوی

کلیه‌ها نقش قهرمان‌های خاموش بدن را ایفا می‌کنند. آن‌ها خون را تصفیه کرده، سموم را دفع می‌کنند و تعادل مایعات و الکترولیت‌ها را حفظ می‌کنند. اما هنگامی که این اندام‌های حیاتی دچار مشکل شوند، زندگی دچار چالش‌های بزرگی می‌شود. نکته قابل توجه این است که با تغییرات ساده اما مهم در سبک زندگی، می‌توان خطر بیماری‌های کلیوی را به حداقل رساند. پس اگر می‌خواهید کلیه‌هایی سالم و فعال داشته باشید و از بروز بیماری‌های شایع کلیوی پیشگیری کنید، این راهکارها را جدی بگیرید:

• کاهش مصرف نمک: سدیم زیاد باعث افزایش فشار خون و آسیب به کلیه‌ها می‌شود. به جای نمک، از ادویه‌های طبیعی مانند زردچوبه، لیمو و سبزیجات معطر استفاده کنید.
• نوشیدن آب کافی: کلیه‌ها برای دفع سموم نیاز به آب کافی دارند. توصیه می‌کنیم روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب بنوشید. 
•  پرهیز از قند و چربی‌های ناسالم: رژیم‌های پر چرب و شیرینی‌های مصنوعی می‌توانند باعث دیابت و چاقی شوند که از عوامل مهم بیماری کلیوی هستند. از این رو در مصرف این مواد غذایی احتیاط کنید.
• داشتن رژیم غذایی سرشار از پتاسیم و منیزیم: میوه‌هایی مانند موز، پرتقال و سبزیجاتی مثل اسفناج و کلم، به تنظیم فشار خون و حفظ سلامت کلیه کمک می‌کنند. این میوه‌ها مقادیر بسیاری از پتاسیم و منیزیم را دارا هستند و برای حفظ سلامت کلیه‌ها مفید به شمار می‌روند. 

کلام پایانی

بیماری‌های کلیوی که شامل انواع مختلفی هستند، می‌توانند کیفیت زندگی افراد مبتلا را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار دهند. خستگی، کاهش انرژی و درد در پهلوها از جمله رایج‌ترین علائم شایع‌ترین بیماری‌های کلیوی به شمار می‌روند. ما در این مقاله بیماری‌های شایع کلیوی همچون سنگ کلیه، نارسایی کلیه، عفونت‌های دستگاه ادراری و .. را بررسی کردیم. علائم هر کدام را بیان کردیم و روش‌های درمانی مناسب را نیز معرفی نمودیم. افرادی که دچار بیماری‌های حاد کلیوی هستند، معمولا باید از روش دیالیز برای تصفیه کردن خون استفاده کنند. دکتر محمدرضا جعفری شاهانی متخصص کلیه و مجاری ادراری با سال‌ها تجربه و تخصص در امر درمان بیماری‌های کلیوی و مجاری ادراری، در مسیر تشخیص و درمان همراه شما هستند. ایشان پس از بررسی علائم بیماری در شما، بهترین روش درمان را به شما معرفی خواهند کرد.