جراحی لیزری سنگ حالب روشی جدید و کم عارضه برای درمان سنگ کلیه و حالب است. سنگ کلیه و حالب از بیماری‌های شایع، آزاردهنده و در مواردی خطرناک دستگاه ادراری هستند. در بسیاری موارد سنگ کلیه و حالب خود به خود توسط جریان ادرار دفع می‌شود، اما در مواردی سنگ کلیه و حالب به قدری بزرگ است که از مجاری ادراری عبور نمی‌کند و حتی باعث انسداد مجاری ادراری و آسیب به کلیه می‌شود. در این موارد برای حفظ این ارگان مهم و حیاتی که تاثیر زیادی در کیفیت زندگی بیماران دارد، بهتر است سنگ کلیه و حالب توسط روش‌های جراحی از سیستم ادراری خارج شود.

روش‌های گوناگونی برای خارج کردن سنگ کلیه و حالب وجود دارد که هریک در شرایط خاصی بسته به نظر پزشک معالج مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین میزان تجربه و مهارت پزشک معالج در انجام جراحی لیزری سنگ حالب تا حد زیادی در اثربخشی و کاهش عوارض جراحی لیزری سنگ حالب نقش دارد. دکتر محمدرضا جعفری شاهدانی، فلوشیپ فوق تخصصی اورولوژی، با گذراندن دوره تخصصی و فوق تخصصی اورولوژی، در زمینه جراحی کلیه، مجاری ادراری و ناباروری یکی از بهترین پزشکان اورولوژی در کشور هستند. در این مقاله روش جراحی لیزری سنگ حالب را به صورت کامل بررسی می‌کنیم. برای آشنا با مزایا، انواع و کاربرد این جراحی تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

اورتروسکوپی چیست؟ 

اورتروسکوپی (Arthroscopy) یک جراحی آندوسکوپی سنگ کلیه است که با تاثیر بر مجاری ادراری فوقانی (میزنای یا حالب)، هم به صورت درمانی و هم تشخیصی کاربرد دارد. در این روش یک تلسکوپ تحت عنوان اورتروسکوپ، از طریق میزراه وارد سیستم ادراری می‌شود و بعد از عبور از مثانه و میزنای به محل تشکیل سنگ می‌رسد. جراحی اورتروسکوپی معمولا با استفاده از بی‌هوشی انجام می‌شود و به صورت میانگین انجام این جراحی ۱ تا ۳ ساعت زمان می‌برد. مدت زمان اورتروسکوپی تا حد زیادی به آناتومی بدن بیمار بستگی دارد. در واقع آناتومی بدن بیمار اورتروسکوپی را از یک جراحی ساده به یک جراحی دشوار و طولانی تبدیل می‌کند. اورتروسکوپی به پزشک کمک می‌کند تا بدون نیاز به جراحی باز و عوارض ناشی از آن، سنگ کلیه و حالب را از سیستم ادراری خارج کند.

در مورد درمان سنگ کلیه نیز بخوانید.

شکستن سنگ حالب در کلیه

شکستن سنگ حالب یک اقدام پزشکی است که به کمک آن، سنگ حالب از سیستم ادراری خارج می‌شود. یکی از روش‌های پرکاربرد برای شکستن سنگ حالب جراحی لیزر سنگ حالب است. در این روش سنگ‌ها توسط لیزر شکسته شده و به قطعات کوچک تبدیل می‌شوند. بنابراین بیمار در حین ادرار کردن سنگ خود را دفع می‌کند. البته در مواردی قطعات شکسته شده سنگ‌ها توسط جراحی از سیستم ادراری خارج می‌شود. 

انواع روش‌های جراحی لیزری سنگ حالب

جراحی لیزری سنگ کلیه به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. پزشک بر اساس شرایط خاص هر بیمار مانند: بیماری‌های زمینه‌ای، اندازه و موقعیت سنگ حالب بهترین روش جراحی لیزری را انتخاب می‌کند. در ادامه روش‌های مختلف جراحی لیزری را توضیح می‌دهیم . انواع روش‌های جراحی لیزری سنگ کلیه عبارتند از:

• جراحی اندوسکوپیک سنگ کلیه با لیزر یا PCNL
• سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL
• سنگ‌شکنی درون اندامی یا TUL

جراحی اندوسکوپیک سنگ کلیه با لیزر یا PCNL

در جرا اندوسکوپیک سنگ کلیه با لیزر (PCNL) جراح با ایجاد یک برش کوچک و استفاده از ابزار خاص به کلیه دسترسی پیدا می‌کند. سپس پروب یا ابزار مربوطه با هدایت اشعه ایکس یا امواج اولتراسوند (سونوگرافی) به محل ایجاد سنگ می‌رسد. در مرحله بعد با استفاده از لیزر سنگ کلیه شکسته شده و از سیستم ادراری خارج می‌شود.

سنگ‌شکنی برون اندامی یا ESWL

روش سنگ‌شکنی برون اندامی با شناسایی موقعیت آناتومیک دقیق سنگ توسط امواج اولتراسوند یا اشعه ایکس و سپس هدایت امواج شوکی قوی و متمرکز بر محل تشکیل سنگ انجام می‌شود. امواج شوکی لیزری از خارج بدن به سمت سنگ هدایت شده و سنگ را به قطعات کوچک‌تر قابل دفع می‌شکند. بنابراین فرد حین ادرار کردن سنگ کلیه و مجاری ادراری خود را دفع می‌کند. 

این روش نسبت به سایر روش‌ها کم‌تهاجمی‌تر است و عوارض کمتری به بیمار تحمیل می‌کند. البته بهتر است توجه داشت که تنها در شرایط خاصی می‌شود از این روش استفاده کرد. به عنوان مثال موقعیت آناتومیک سنگ در این روش بسیار حائز اهمیت است، زیرا در این روش درمان امواج لیزر از بیرون بدن به سمت سنگ‌ها هدایت می‌شوند و اگر سنگ¬ها در موقعیت مرکزی کلیه¬ها باشند امواج شوکی تاثیر زیادی نخواهند داشت. 

سنگ‌شکنی درون اندامی یا TUL

یکی دیگر از روش‌های جراحی لیزری سنگ حالب، سنگ‌شکنی به روش اندوسکوپیک است. در این روش لوله‌ای نازک و انعطاف‌پذیر به نام اورتروسکوپ از طریق میزراه وارد سیستم ادراری می‌شود و پس از عبور از مثانه به حالب‌ها می‌رسد و تا موقعیت آناتومیک سنگ پیش می‌رود. سپس توسط امواج لیزر سنگ به قطعات کوچک‌تر شکسته می‌شود. در نهایت قطعات شکسته شده، توسط basket از مجرای ادراری خارج می‌شوند. همچنین در برخی موارد پزشک تشخیص می‌دهد که بهتر است در مجاری ادراری استنت کار گذاشته شود تا به تخلیه ادرار و قطعات سنگ‌های باقی‌مانده کمک کند.

جراحی لیزری سنگ حالب چگونه انجام می‌شود؟ 

در جراحی لیزری سنگ حالب ابتدا بیمار بیهوش می‌شود. برای انجام جراحی بیمار به پشت دراز می‌کشد و پاهای بیمار در حالت ۹۰ درجه به سمت بالا قرار می‌گیرد. سپس اورتروسکوپ از طریق مجرای ادراری وارد بدن بیمار می‌شود. هنگامی که اورتروسکوپ در مثانه قرار گرفت، اورولوژیست یک محلول استریل را از طریق نوک اسکوپ وارد مثانه می‌کند. این کار باعث می‌شود که مثانه پر شود تا دیواره‌های آن واضح‌تر دیده شود. سپس پزشک به آرامی اسکوپ را به داخل حالب هدایت می‌کند. پس از اینکه پزشک سنگ‌ها را مشاهده کرد، سبد سیمی از داخل اورتروسکوپ وارد می‌شود تا سنگ‌ها را به تیکه‌های کوچ‌تر تبدیل کند. اگر سنگ‌ها بزرگ باشند به سنگ‌شکنی به کمک لیزر هولمیوم انجام می‌شود. روش تشخیصی اورتروسکوپی تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد، اما انجام لیزر و سنگ‌شکنی حدود یک تا دو ساعت زمان می‌برد. 

در مورد سنگ‌های سیستم ادراری نیز بخوانید.

مراقبت بعد از عمل TUL

مراقبت‌های بعد از عمل TUL در سریع‌تر کردن روند بهبودی و بیشتر کردن میزان اثربخشی جراحی نقش پررنگی دارد. بنابراین بهتر است که این اقدامات را به صورت کامل انجام دهید. در ادامه به توضیح مراقبت‌های بعد از عمل خواهیم پرداخت: 

• در برخی شرایط، بر اساس تشخیص پزشک بعد از جراحی نیاز است که برای بررسی وضعیت عمومی شما، تسکین درد و… در بیمارستان بستری شوید
• یکی از مهم‌ترین علل ایجاد سنگ کلیه و سایر بیماری‌های سیستم ادراری، عدم مصرف کافی مایعات است. بنابراین بهتر است پس از جراحی برای کمک به حرکت سنگ‌های خرد شده و راحت‌تر ادرار کردن بهتر است میزان بیشتری مایعات مصرف کنید. 
• یکی از مراقبت‌های مهم پس از جراحی لیزری سنگ استراحت کردن است. بهتر است بیمار در این دوران از فعالیت‌های سنگین پرهیز کند و به بدن خود فرصت ترمیم و درمان دهد. 
• پس از جراحی، داروهایی که پزشک تجویز می‌کند را طبق دستور مصرف کند. مخصوصا دوره درمان آنتی بیوتیک بهتر است کامل شود تا از بروز عوارض جراحی مثل عفونت ادراری جلوگیری شود. 
• یکی دیگر از مراقبت‌های مهم پس از جراحی لیزری سنگ حالب، رعایت بهداشت و جلوگیری از عفونت مخصوصا در محل برش جراحی است.

همچنین درمورد دارو سنگ کلیه نیز بخوانید.

عوارض عمل TUL چیست؟ 

با اینکه TUL یک جراحی کم‌ریسک و کم‌خطر محسوب می‌شود، اما مانند هر اقدام پزشکی دیگری عوارضی را به همراه دارد. البته مهارت پزشک معالج در کاهش عوارض احتمالی جراحی لیزری سنگ حالب تاثیر بسیاری دارد. دکتر جعفری از بهترین پزشکان اورولوژی هستند که با کسب سال¬ها تجربه در زمینه¬ی جراحی لیزری سنگ کلیه و درمان تعداد زیادی از بیماران، علاوه بر حذف و خروج سنگ حالب و کلیه از سیستم ادراری ریسک ایجاد عوارض را نیز تا حد زیادی کاهش می‌دهند. عوارض این روش جراحی عبارتند از: 

• عفونت ادراری: یکی از عوارض شایع جراحی‌های سیستم ادراری، ایجاد عفونت ادراری است. از علائم ایجاد عفونت ادراری می‌توان به تکرر و سوزش ادرار، تغییر رنگ ادرار و تب اشاره کرد. 
• خون‌ریزی: یکی دیگر از عوارض حین و بعد از جراحی لیزری سنگ حالب، خون‌ریزی است. خون‌ریزی محدود و خفیف بعد از جراحی طبیعی است و به صورت خود به خود برطرف می‌شود، اما خون‌ریزی شدید نیاز به اقدامات درمانی دارد. 
• آسیب به مثانه و مجاری ادرار: بسیار نادر است که مثانه و مجاری ادراری حین جراحی لیزری دچار آسیب‌هایی مانند پارگی شود. این عارضه با درد شدید، دشواری در ادرار کردن و عوارضی که نیاز به جراحی دارند، بروز پیدا می‌کند. 
• تنگی مجاری ادراری: در بعضی بیماران، دستکاری سیستم ادراری مثل جراحی لیزری سنگ حالب باعث ایجاد اسکار و تنگی در مجاری ادراری می‌شود. تنگی مجاری ادراری می‌تواند تا حدی شدید شود که باعث احتباس ادراری شود که نیاز به درمان جراحی مجدد دارد.
• بی‌اختیاری ادرار: معمولا نادر است که جراحی لیزری باعث بی‌اختیاری ادرار به صورت دائم یا موقت شود. بی‌اختیاری ادرار ناشی از عدم کنترل جریان ادرار و یا نشت ادرار از مجاری ادراری است.

کلام آخر

سنگ حالب یکی از بیماری‌های شایع سیستم ادراری است که مشکلات زیادی برای بیمار ایجاد می‌کند. بعضی سنگ‌های حالب و کلیه کوچک هستند و به راحتی از طریق جریان ادراری دفع می‌شوند. اما در بعضی بیماران اندازه سنگ به قدری بزرگ است که قابلیت عبور از مجاری ادراری را ندارد و باید توسط جراحی از سیستم ادراری خارج شود. اگر این سنگ‌ها خارج نشوند، عوارض خطرناک و حتی جبران ناپذیری را برای بیمار ایجاد می‌کنند.

روش‌های بسیاری برای جراحی و خروج سنگ کلیه و حالب وجود دارند که هریک در موارد خاصی کاربرد دارند. یکی از جدیدترین روش‌ها که ریسک و عوارض کمتری نسبت به دیگر روش‌ها دارد، جراحی لیزری سنگ حالب است. این روش یک جایگزین مناسب برای جراحی باز است تا از بروز عوارض جراحی باز پیشگیری شود. البته جراحی لیزری سنگ حالب نیز مانند هر اقدام دیگری عوارض مختص به خود را دارد که البته بسته به مهارت و تجربه پزشک معالج تا حد زیادی کاهش می‌یابد.